Arama
Ayasofya hattatı Kazasker Mustafa İzzet Efendi
Kazasker Mustafa İzzet Efendi, Osmanlı sanat tarihine adını altın harflerle nakşetmiş büyük bir isimdir. Henüz küçük yaşlarda okuduğu bir na'tı şerif ile sesinin güzelliği Sultan II. Mahmud'u etkiler ve eğitimine büyük önem verilir. Büyük bir hattat ve maharetli bir neyzen olan Mustafa İzzet Efendi, "Hattatlar içinde onun ayarında musikişinas yoktur; musikişinaslar içinde de onun mertebesinde hattat yoktur" sözüyle anılırdı. Mustafa İzzet Efendi'nin Ayasofya için nakşettiği hat levhaları, bugün dahi "dünyanın en büyük yazıları" olma özelliğini koruyor.
💠 Ramazan Bayramı'ndan sonra Mustafa İzzet Efendi, saraya davet edildi ve Sultan II. Mahmud'un huzurunda ney üfleyerek ihsana nail oldu. Artık buzlar erimişti. İzzet Efendi, Saray'a bağlanmadan, Sultan II. Mahmud'un vefatına kadar 7 yıl saz toplantılarına katıldı, hat sanatında da pek çok eser verdi.
💠 Şehzâde Abdülmecid, babasının ölümüyle 1839'da padişah olunca Mustafa İzzet Efendi Eyüp Camii hatipliğini aldı ve maişetini temin için Lâleli Camii Vakfı'nın idaresi de kendisine verildi. Hat sanatkârları, yazı ile her gün meşgul olmazlarsa kemâl derecelerini muhafaza edemezler.
💠 Mustafa İzzet Efendi, hayatının bu devresinde Cuma günlerini hutbe hazırlığına ayırıp o güne hürmeten yazı yazmazmış ve "Cumartesi günü yazdığım yazıları, aradan kırk yıl geçse, ensesinden tanırım!" derdi.
💠 1845 yılında, bir Cuma günü Eyüp Sultan Camii'ne giderek İzzet Efendi'nin hutbesini dinleyen Sultan Abdülmecid, onu kendisine ikinci imam yaptı. Bu arada Kazaskerlik pâyesi alan Mustafa İzzet Efendi şehzâdelerin yazı muallimliği ve veliaht Abdülaziz Efendi'nin müzakereciliği vazifelerini de yürütüyordu.
💠 1852'de padişahın imamlığından ayrıldı. Rivayete göre Sultan II. Mahmud'tan sonra en iyi hattat padişah olan Sultan Abdülmecid'in yazılarını kendi emriyle tashih eden Mustafa İzzet Efendi, Sultan'ın sinirli bir anında bu yüzden azarlanmış, uzun müddet eline kalem almaktan çekinmiştir.
💠 Nihâyet talebesinden Muhsinzâde Abdullah Bey'in, bir harfin tarif edilmesi arzusunu kıramayarak yeniden yazıya başlamıştır. Bu hâdisenin tarihi bilinmemekle beraber, imametten ayrılmasıyla bir bağlantı kurulabilir. Bundan sonra, Adliye Meclisi Azalığı, fiilen Rumeli Kazaskerliği vazifelerinde bulundu.
💠 Klasik tarzda büyük bir bestekâr olan Kazasker Efendi, bu sahada nedense velûd değildir. 75 yıllık ömrüne göre, bestelediği eser sayısı çok azdır: 4 durak, 2 ilahi, kendi buluşu olan tarz-ı cedîd makamında bir peşrev, muhtelif makamlarda 20 şarkı...
💠 Dönemin bestekâr ve hocaları yeni bestelerini önce Mustafa İzzet Efendi'ye okuyup onun onayını alır, başka birinin bir nağmenin değiştirilmesi teklifine "Yok, ben bu besteyi Efendi'ye okudum, beğendi. Artık o değiştirilemez!" cevabı verilirmiş. Mustafa İzzet Efendi'nin müzik konusundaki mahareti buradan anlaşılmaktadır.
💠 Mustafa İzzet Efendi, hat sanatında en çok nesih-sülüs, celî sülüs ve celî ta'lîk türlerinde eser vermiştir. Hele 1862'den sonra yazdığı nesih yazılar, Necmeddin Okyay'ın tabiriyle "Bir kelebek uçuyormuşçasına hafif ve ruh okşayıcıdır".
💠 Mustafa İzzet Efendi, 11 veya 15 Kur'an-ı Kerim mushafı, bir o kadar Delâil, 30'dan fazla En'âm, 200'ün üstünde Hilye-i Saadet, sayısız kıt'a ve murakkaa yazmıştır.
💠 Kazasker Efendi'nin celî yazıları da çoktur. Ayasofya Camii'nde 7,5 metre çapındaki daire levhalar, hala "dünyanın en büyük yazıları" olmak vasfını korur. Ayrıca Hırka-i Şerif, Kasımpaşa Büyük ve Bursa Ulu camilerinde de onun pek çok celî yazısı mevcuttur.
💠 Taşa hâkkolunmuş yazılarına örnek olarak, İstanbul Üniversitesi girişindeki abide kapının iç tarafında, Selimiye Kışlası yan kapısında, Dolmabahçe Sarayı ve Ortaköy yolundaki Küçük Mecidiye Camii kapılarında bulunan celî ta'lîk kitâbeler gösterilebilir. Kahire'de Mehmed Ali Paşa Türbesi'nde ve Washington Zafer Abidesi'nde taşa oyulmuş kitâbeleri vardır.