Arama
Libya’nın ilk ve tek kralı: İdris es Senusi
İdris Es Senusi, 1951 yılında Libya'nın bağımsızlığını kazanmasının ardından ülkenin ilk kralı olarak göreve başladı. Aynı zamanda ülkenin tek kralı da kendisi olacak; 1969'da Kaddafi'nin gerçekleştirdiği darbe ile iktidardan uzaklaştırılacaktı. Kral İdris, Libya'nın Suudi Arabistan ve Irak gibi olmasını istememiş; bu nedenle petrol havzasını küçük ABD şirketlerine vererek gerekli gördüğü durumlarda lisansı iptal edebilme gücünü elinde tutmuştu. Peki, İdris es Senusi kimdir?
21 Aralık 1951'de Bağımsız Libya Krallığı'nın kurulduğu dünyaya duyuruldu.
Kral İdris, kurduğu ilk hükümette 1930-1940 yılları arasında Hakkâri ve Bingöl valiliklerinde bulunan Sâdullah Koloğlu'nu sırasıyla İçişleri, Sağlık, Millî Eğitim bakanlıkları ile birlikte başbakanlığa getirdiği gibi Umran Yetişalı'yı da ordu kumandanı yaptı.
1953 yılında, aralarında General Hıfzı Betin'in de bulunduğu, daha önce Trablusgarp'ta savaşan subaylarla Libya asıllı olup Türk ordusunda görev yapan subaylardan önemli bir grubu ülkesine götürdü.
22 yıl Türk Dışişleri'nde matbuat ve hukuk müşavirliği yapan Abdullah Busayri'yi Dışişleri Bakanı, ardından bir nevi kral nâibliğiyle Trablusgarp valisi tayin etti. Kral Ağustos 1956'da Türkiye'ye ilk resmî ziyaretini gerçekleştirdi.
Zengin petrol yatakları bulunması üzerine 1953-1959 yıllarında milletlerarası 14 petrol şirketi Libya'ya yerleşti.
Amerika Birleşik Devletleri, Fransa ve İtalya ile anlaşmalar imzalanarak bunlardan büyük miktarda krediler alınması Libya'yı Arap dünyasından uzaklaştırdı.
Öte yandan petrolün sadece bir eyalette bulunması üç eyalet arasında refah dengesizliği oluşturdu.
Bunun üzerine federal devlet yapısından tek merkezli yapıya geçilmesinin gerekli olduğuna inanan Kral İdris, 2 Eylül 1964'te Libya krallığını üniter devlet ilan ederek taşra meclislerini kaldırdı. Ülke giderek zenginleşirken Batılılaşma eğilimleri artmaya başladı.
Bu arada yönetime muhalif kesimler de çoğaldı. Özellikle Baasçılar ve işçi sendikalarının 1962, 1964 ve 1967'de hükümete karşı düzenledikleri büyük ayaklanmalar Kral İdris'in otoritesini zayıflattı.
Nihayet 1 Eylül 1969'da Hür Subaylar (ed-Dubbâtü'l-ahrâr) hareketi içindeki altmış iki subay bir darbe yaparak iktidarı ele geçirdi. Ülkenin yönetimi, başkanlığını Muammer Kaddâfî'nin yaptığı Devrim Komuta Konseyi'ne verildi.