Mevlana algısı: Şair mi, yaşam koçu mu, veli mi?

◾ Kendisini anlama ve algılama konusundaki bu farklılığı zaten o da kendi adına asırlar öncesinden –aslında insanın aslını, özünü, Tanrıyı anlamlandırmasını ifade eden- şu beyitlerle bildirmişti: 'Herkes kendi zannınca benim dostum oldu ama kimse içimdeki sırları araştırmadı. Benim esrarım, feryadımdan uzak değildir ancak her gözde, kulakta o nur yok.' ◾ Belki de herkes onun penceresinden değil de kendi penceresinden görüp tanımladığı için o çok farklı sıfatlarla tanınıyor. ◾ Ancak verdiği eserin ve bıraktığı etkinin 8 asırlık hikâyesine bakılırsa şurası kesin ki o kim tarafından her ne olarak algılanıyor ya da tanımlanıyor olursa olsun o konunun üstadı, havassı, ekâbiri. Yani o, yakinen deneyimlediği ve müşahede ettiği hakikatleri nakletme üslubuyla bir şair; nasihatlerine kulak verenlerin üzerinde bıraktığı dönüştürücü tesirle büyük bir mentor; insan benliğinin derinliklerinden ışığa çıkardığı özelliklerle hazık bir hekim, bir psikiyatr; kuramsallıktan kurtardığı var olma ilmi ile derin bir gayb âlimi… ◾ Üstüne kendisinden sonra yüzlerce yıl boyunca eserler veren bir eğitim modelinin kurucusu olarak bir eğitimci, bir mürşit; varlığın ana yazılım planı olan dini aşk üzerinden tanımlayan bir müçtehit, bir müceddit; çoklarının sadece bir teori olarak anlattığı tevhidi deneyimleyen bir muvahhit; hakikati en latif boyutlarıyla zevk ederek tüm mevcudatın özündeki gerçek zata ulaşan ve ona ulaşmada en kestirme yol olan aşk yolunu haritalandıran bir âlim, arif, âşık ve veli, bir mürşid-i kâmil ya da ona âşık olan bir Afgan şairin deyişiyle o bir 'insan imalathanesi.' ◾ Ya da Mevlâna ve tasavvuf üzerine kitaplara imza atan yazar Shems Friedlander'ın ifadeleriyle: 'Kökü doğrudan doğruya Muhammedî nur olan bir lamba.' Onu en kısa ve özlü tarif edense Yunus Emre: 'Tanrıdan rahmettir onun sözleri / Körler okusa açıla gözleri.' ◾ Mevlâna Celaleddin Rumi'nin kişiliği ve eserlerini nasıl konumlandırmak gerektiğini başkalarının çok çeşitli bakış açılarından önce bizzat kendi beyan ve açıklamasından değerlendirmeye ne dersiniz. ◾ O kendini bizzat şu ifadelerle tanımlıyor ve başkalarının türlü türlü tasvirlerini daha o zamandan geçersizliğe mahkûm ediyor: 'Kuran-ı Kerim bendesiyim ben yaşadıkça/Yalnız Muhammed yolunun toprağıyım ben/Bundan öte bir söz dese her kim, karışıkça/Israrla şikâyetçiyim ondan ve o sözden.' ◾ Farklı bir Kuran tefsiri olarak değerlendirilen Mesnevî'ye ön söz olarak konulan Hz. Mevlâna'nın şu açıklaması da onun âlim ve veli olarak kişiliğinin ve eserlerinin dayandığı temeli kendi ağzından ifade ediyor: 'Mesnevî, hakikate ulaşmak ve Allah'ın sırlarına agâh olmak, akıl erdirmek isteyenler için bir yoldur. Mesnevî, din asıllarının asıllarının asıllarıdır. Allah'ın en büyük şaşmaz şeriatı, hakikate giden nurlu yo-ludur... Mesnevî imanlılara şifa, imansızlara hasrettir. Nitekim Hakk: 'Kuran-ı Kerim ile çoğunun yolunu azıtır, çoğunun yolunu doğrultur. Hidayete eriştirir' demişlerdir. Şüphe yok ki Mesnevî, temizlenmiş kişiler için gönüllere şifadır. Hüzünleri giderir. Kuran'ı açıkça anlamaya yardım eder…' ◾ 'Mesnevî'yi Okumak Mevlâna'yı Anlamak' başlıklı bir makalesindeki yazar Rifat Okudan'ın şu ifadelerini de bu açıdan zikretmekte fayda var: 'Mevlâna, öncelikle İslam toplumunda yetişmiş, İslam ilkelerine sıkı sıkıya bağlı bir sufîdir. Onu humanist olarak sınırlandırmak veya aşka âşık bir şahsiyet olarak göstermek hem onun gerçek fikirlerini, hem de onun beslendiği ulvi zenginliği yok saymaktan ibarettir; belki de onun hayranlıkla kendisinden sonrakilere aktarıp öğretmek istediği, eserlerinin oluşmasında yegâne sebep sayabileceğimiz başta Şems-i Tebrizi olmak üzere Hz. Peygamber'e kadar bütün İslam büyüklerinin hayatları ve hayata bakışlarını görmezlikten gelmektir.' ◾ Mevlâna hazretlerinin dünyaca ünlü pop ve sinema yıldızlarına ilham kaynağı olmasında şaşılacak bir şey yok zira son 30 yıllık süreçte Mevlâna ve eserleri pek çok dile çevrildi ve başta entelektüeller olmak üzere Batılı kitlelerce de tanınmaya başladı. Ona yönelimi en çok tetikleyen unsurlardan biri de New Age akımının etkisi oldu. Bu durumu inceleyen The Guardian gazetesinde William Dalympire imzalı bir yazı bu fenomene şöyle dikkat çekiyordu: '11 Eylül saldırıları, Bin Ladin ve Medeniyetler Savaşı şoklarının hâkim olduğu bir dünyada imkânsız görünebilir ama 1990'lardan günümüze dek ABD'nin en çok satan şairi Robert Frost, Robert Lowell gibi Amerikan şiirinin devleri, Shakeaspeare, Homeros, Dante ya da Avrupalı bir şair değil, alenen klasik usulde yetişmiş bir Müslüman din adamı.' ◾ Öyle ki son yıllarda 'ABD'nin en çok okunan şairi Mevlâna' içerikli pek çok habere konu oldu. R. A. Nicholson, Anne-Marie Schimmel, A. J. Arberrry gibi önemli araştırmacıların eserlerini çevirerek Batı'ya akademik anlamda tanıttığı Mevlâna'ya son yıllarda artan ilgi kayda değer. Mevlâna hakkında son dönemlerde birçok kitap çıktı ancak bu popüler ilgide en fazla katkı payı Amerikalı bir şair olan Coleman Barks'a ait. ◾ Ancak bu türden bir popülerleşme sadece metafizik gerilimin ve arayışların göstergesi değildi. Zira özellikle Batı'da popüler kültür alanında Mevlâna'nın eserleri ve rubailerine ilgi arttıkça onun öğretisi ve mesajının temelini teşkil eden İslam anlayışının da bir hayli gölgelendiği hatta bilinçli olarak perde arkasına itildiği görüldü. Orada tercih edilen adıyla Rumi'nin şiirine ilgi arttıkça Müslümanlığı daha az belirtilmeye başlandı. ◾ Eserlerinin çevirisinde İslam'ın varlığı azaltıldıkça o da daha ziyade bir New Age düşünürü gibi görülmeye başladı. ◾ 'Rumi'nin Şiirinden İslam'ın Silinmesi' başlıklı bir makalesinde sufizm uzmanı Rozina Ali son derece bariz gördüğü bu durumu Rumi hakkında Batı'da çıkan bazı kitaplar üzerinden şöyle açıklıyor: '(Rumi'nin) Tüm dinlerin üzerinde bir sevgi dini kurduğunu ileri sürüyorlar… Bu türden okumalarda Rumi'nin görüşlerini mensup olduğu İslam'ın şekillendirdiği kolaylıkla göz ardı edilebiliyor. Diğer semavi din mensuplarını Ehl-i Kitap olarak tanımlayan Kuran evrenselliğe doğru bir çıkış noktası sunuyor. Oysa pek çoklarının hayran olduğu Rumi'nin evrenselliği onun Müslüman bağlamından ileri geliyor.' ◾ Son dönemlerde Batı'da Mevlâna popüler okurunun genişlemesinde Amerikalı şair Colman Barks'ın geniş kitlelerin anlayacağı şekilde yaptığı bir düzine çevirinin payı büyük. Özellikle Mevlâna'nın bir şair olarak görülmesinde ve entelektüel kesimlerin revaç göstermesinde oldukça etkili oldu. Ancak Rozina Ali'ye göre Barks'ın yaptığı tercümeden ziyade yorumlama zira Farsça'yı ne yazan ne konuşan, ne de İslam ve edebiyatı üzerine bir eğitim alan Barks'ın esas olarak yaptığı kendisinde öncekilerin 19'uncu yüzyılda tercüme ettiği Mevlâna rubailerini 'kafesinden serbest bırakarak' Amerikan şiirine çevirmek oldu. Ali'nin şu tespiti de kayda değer: 'İngilizce çevirilerdeki Rumi, insanların çok hoşuna gidiyor ama bu çevirilerin bedeli kendi kültüründen ve dininden bağları koparılmış bir Rumi.' ◾ Amerikalı ünlü Mevlâna uzmanı Prof. William Chittick de benzer bir duruma dikkati çekiyor: 'Tüm dünyada insanlar Mevlâna'yı kendi anlamak istedikleri gibi gösteriyorlar. Özellikle Batı'da insanlar Mevlâna'nın İslam'la ilişkisinin olduğunu söylemeye utanır hâle geldi çünkü İslam hep terörle anılır oldu. Hâlbuki Mevlâna, Müslüman kimliğinden ötürü Mevlâna olmuştur. Ancak Batı dünyası korkularından ötürü.' ◾ Duke Üniversitesi, İslam ve Orta Doğu araştırmaları profesörü Omid Safi ise 'Batı'da Mevlâna'nın eserlerinin İslam'dan uzaklaştırılma çabası'nı çok daha öncelere Victoria dönemine kadar indiriyor. Ona göre o dönemin Batılı teolog ve mütercimleri Mevlâna, Hafız gibi 'şair'lerin görüşlerini bir 'çöl dini' olarak gördükleri İslam ile onun ahlaki ve şer'i kodlarıyla bağdaştırmadıkları için bu eserleri temellerindeki İslam'dan yalıtan bir bakış açısıyla yansıttılar. ◾ Günümüzün Batılı Mevlâna çevirmenlerinin büyük kısmı da aynı yolu genişleterek Mevlâna'nın eserlerindeki İslami referansları en aza indirgediler, dinî bağlamlarından uzaklaştırdılar ya da onun şiirselliğini ön plana çıkarmak adına Müslümanlığını ikinci üçüncü plana ittiler. Omid Safi'nin bu yaklaşıma eleştirisi ise oldukça net: 'Ben burada bir tür spiritüal sömürgecilik görüyorum.' ◾ Mevlâna adı daima itibarlı, daima saygın, daima yüce düşünceler uyandırıyor. Dolayısıyla o ismi kullanmak isteyenler asla eksik olmuyor. Piyasaya sürdüğü alkollü içkiye Rumi adı veren kurnaz girişimciden FETÖ'süne kadar. ◾ Eserleri Batı'da çok satan ve entelektüel çevrelere ziyadesiyle hitap eden Mevlâna'nın adı siyasi planlar yapan ve Batılı entelektüel şahisiyetlerle ilişkiler kurmak adına oldukça elverişli bir unsur oluşturuyordu. Nitekim onun adı bu açıdan da kullanılmakta gecikmeyecekti. ABD'deki Fethullah Gülen'e bağlı çevreler bu fırsatı kaçırmadılar ve entelektüeller üzerinde son derece olumlu çağrışım yapan Rumi adıyla 1999'da bir düşünce kuruluşu olarak sunulan Rumi Forum'u kurdular. ◾ Kısa sürede oldukça etkili bir ilişkiler ağı kuran bu forumun bu başarısının arkasında CIA ve Pentagon'a bağlı diğer düşünce topluluklarının da katkısı bulunuyordu. Aktivitelerine ve verdiği iftar davetlerine oldukça etkin ve itibarlı isimlerin, siyasetçilerin, entelektüellerin katıldığı Rumi Forum'un Dinlerarası Diyalog faaliyetleri için Rumi adı oldukça elverişliydi. Zaten onlar da neden Rumi ismini seçtiklerini şu gerekçeyle açıklıyorlardı: 'Rumi bir sevgi, hoşgörü ve diyalog sembolüdür.' ◾ Mevlâna'nın 20'nci yüzyılın sonlarında çok farklı alana ilham vererek parlayan ateşi 21'inci yüzyılda da sönecek gibi görünmüyor. Son birkaç yıldır durulmuş gibi görünse de haylidir Türkiye'de ve dünyada bir Mevlâna fırtınasıdır esiyor. ◾ Mevlâna'nın şahsı, eserleri, şiirleri üzerine birçok kitap yayınlanıyor, filmler üretiliyor, kurgular yapılıyor. Mevlâna'nın eserlerinden derlenmiş bilgelik hikâyeleri başlı başına bir yayıncılık alanına döndü neredeyse. Eserlerinin çevrildiği dillerin sayısı hızla artıyor. Özellikle 2000'lerden sonra Mevlâna ya da Mesnevî'den esinlenerek geliştirilen ya da icat edilen terapi metotları gırla gidiyor. Kerli ferli psikiyatr ve psikologlar seanslarına Mevlâna ve Mesnevî'sini katmadan edemiyor ve Mesnevî Terapi benzeri psikoloji kitaplarıyla arz-ı endam etmekten geri durmuyor. ◾ Pedagoglar, NLP uzmanları, New Age filozoflar söylemlerinde ona referans vermeden geçemiyorlar. İş dünyasına, şirketlere hitap eden ve yöneticilere çalışanlara verimliliği artırma konusunda akıl veren iş formülleri arasında bile Mevlâna'dan esinlenilerek hazırlananlara rastlanıyor. Ünlü kişisel gelişim danışmanı Oğuz Saygın'a göre NLP ve Zihin Kontrolü gibi Batı kaynaklı birçok metot Mevlâna öğretisinde çok daha etkin olarak zaten yer alıyor. ◾ Bir alan var ki Mevlâna'yı hem büyük bir esin kaynağına hem de ekmek kapısına çevirmiş durumda; Mevlâna trendini en fazla yakalamış olanlar kişisel gelişim koçları gibi görünüyor. Paulo Coelho Mesnevî'deki bir hikâyeden yola çıkarak Simyacı'yı yazdığından beri Mevlâna adeta bir kişisel gelişim figürüne dönüştü. ◾ 90'lı yılların ortalarından sonra büyük popülerlik yakalayan kişisel gelişim sektörü Mevlâna'yı öyle bir sahiplenmiş görünüyor ki bu büyük mutasavvıf adeta günümüzün en meşhur kişisel gelişim gurusu olmuş durumda. Kişisel gelişim konusunda dünyada neredeyse başköşeye kurulan Robin Sharma, Deepak Chopra, Debbie Ford, Daniel Ladinsky gibi yazar ve guruların başlıca ilham, alıntı kaynağını Mevlâna teşkil ediyor ve onlar da Rumi adıyla bol bol sattıkları kitaplarında bunu gizlemiyor zaten. ◾ Son yıllarda Mevlâna'ya referansla yayınlanan kişisel gelişim ya da psikoloji kitaplarının belli başlılarını saymak bile bu konuda oldukça fikir verici: Prof. Dr. Nevzat Tarhan'ın Mesnevî Terapi, Hz. Mevlâna ile Aile Terapisi, Aşk Terapi kitapları; Psikoterapist Dr. Faik Özdengül'ün Mesnevî'yi temel alarak oluşturduğu Aşkın Terapi; kişisel gelişim koçları Emrah ve Ceyda Altuntecim'in Aşka Yürüyenler; pedagog Hatice Sedef Ergül'ün Kişisel Gelişimin Rumicesi; Oğuz Saygın'ın Mevlâna Işığında Düşünce Yönetimi; Ergin Ergül'ün Hukukçu ve Yöneticiler İçin Mevlâna kitapları bunların sadece öncüleri… ◾ Bu liste Mevlâna'dan Ruhsal Terapiler, Mevlâna'ya Göre Manevi Gelişim, Mevlâna'dan Hayat Dersleri, Mevlâna Diyarından Bir Varmış Bir Yokmuş, Mevlâna ve Sufi Gibi Düşünmek, Mesnevî Güneşi, Mevlâna İle Ruhun Uyanışı, Mevlâna Öğretisinde Bireysel Gelişim Yöntemleri gibi onlarca kitapla her geçen gün genişlemeye devam ediyor. Tanınmış terapistlerin, NLP uzmanlarının düzenlediği 'Mevlâna Tavrı', 'Etkin Mesnevî Okumaları', 'Mevlâna Öyküleriyle Ruhsal İyileşme' gibi sayısız seminerler de işin bu boyutunun sadece birkaç örneği. Birkaç yıl önce bir söyleşimizde Oğuz Saygın'ın söyledikleri kişisel gelişim alanında Mevlâna'nın geldiği/getirildiği konumu net olarak ifade ediyor aslında: 'Mevlâna bizim yol haritamızı çiziyor. Bu açıdan kendisi kişisel gelişimin de piri.' ◾ Celaleddin Rumi'yi keşfedenler sadece maneviyat arayanlar, felsefe ya da egzotizm meraklıları, kültür promosyoncularından ibaret değil. Her şeyden önce tüketim toplumu söz konusu olduğunda o da artık bir ticaret unsuru, bir marka. Mevlâna ismi de işbilir girişimcilerin elinde çok elverişli bir markaya dönüştü. ◾ Birkaç yıl önce Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşarı da Mevlâna'nın artık bir marka olduğu, bu markadan, yerel düzeyde Konya ve geniş düzeyde Türkiye'nin yararlanma gayreti içinde olduğunu ifade ediyordu. Ancak bizim kastettiğimiz Türkiye, Konya ya da inanç turizmi açısından Mevlâna ya da Rumi isminin bir tanıtım markasına dönüşmesi değil. Keşke sadece bu kadarla kalmış olsa. ◾ Başta Konya olmak üzere Türkiye'nin dört bir yanında etiketlere, tabelalara, markalara göz atmanız yeterli. Girişimci vatandaşlarımız Mevlâna ismini öyle bir sahiplenmişler ki (!) onun adını dağlara taşlara değil pidecisinden reçeline, şekercisinden kuruyemişçisine, tüpçüsünden süpermarkete, tatlıya ve daha nelerelere yazmışlar. ◾ Dolaşmaya vaktiniz yoksa internette birkaç tıkla bu göz yaşartıcı manzarayı ve örnekleri görmeniz mümkün. Konya'ya giderseniz en kaba akide şekerini Mevlâna şekeri, kuşbaşılı pideyi Mevlâna pidesi olarak her yerde görmeniz mümkün. ◾ Maneviyatı elden bırakmayan girişimci vatandaşlarımızın Mevlâna adını koymadıkları yer yok adeta: Mevlâna çayı, Mevlâna butik, Mevlâna pide fırını, Mevlâna ayakkabıcısı, Mevlâna yufkacısı, Mevlâna kuluçka makinesi vs… ◾ İleri gidip Mevlâna adını firma isimlerinde yaşatan maneviyat ve kültür aşıkları(!) da az değil hani: Mevlâna oto cam, Mevlâna Grup yapı inşaat malzemeleri, Mevlâna Konya yatılım yapı market, Mevlâna kapı giydirme, Mevlâna tuz lambası, Mevlâna hırdavat sanayi… ◾ Mevlâna markasını taşıyanlara akla gelebilecek her tür işletmeyi eklemek mümkün: Kuruyemişçi, saatçi, kunduracı, baharatçı, şekerlemeci, şifalı bitkici, inşaat firması, mobilyacı, bakkal, balıkçı, lokanta, spor takımı, düğün salonu, dönerci, derici, egzostçu, oto kaporta boya, çiğköfteci ve ille de AVM. Aklınıza gelebilecek hemen her ticaret ve meslek dalı… ◾ Görüldüğü üzere kültürümüzde Mevlâna Celaleddin Rumi'nin vaz geçilmez bir yeri var. 'İhlas'ı tencere tava, 'Osmanlı'yı ayakkabı, 'Hira'yı emlakçıya çeviren girişimcilerimizin Mevlâna adını bu şekilde yaşatmasından daha doğal ne olabilir di ki zaten (!) Birol Biçer - Lacivert Dergi ◾ Mevlâna bizleri etkilediği kadar kendisi de çevresindeki zevattan etkilendi. Bunların başında dostluğu bir efsaneye dönüşmüş olan Şems-i tebrizi geliyor elbet. Ancak Mevlâna'nın Şems öncesinde ve sonrasında da çok yakın dostları, sırdaşları, yoldaşları oldu. ◾ 'Bana arkadaşını söyle, sana kim olduğunu söyleyeyim.' Halk arasında sıklıkla kullanılan, annelerin çocuklarına söylediği bu söz tartışmasız büyük insanlar için de geçerli olduğunu söyleyebiliriz. ◾ Büyük bir âlimi tanımak için onun biyografisini okumak, eserlerini taramak tam anlamıyla yeterli olmayabilir. Yaşadığı kültürü, dönemin sosyolojisini bilmek, onun etrafındaki kişileri tanımak da ilk koşullardan biri. ◾ O yüzden çağlara damgasını vurmuş bir gönül insanı Mevlâna hakkında daha etraflıca bir kanaat edinebilmek adına onun dost ve arkadaş edindiklerini; en yakınındakileri, etkilendiği ve etkilediği kişileri de tanımak gerekli belki de. Zira onu tüm dünyanın ilham aldığı, Mevlâna yapan kaynaklardan biri de çevresindeki dostları, ahbaplarıydı. ◾ İslam'ın hoşgörü, sevgi ve insanı merkeze alan yolunu aydınlatan Mevlâna, bizleri etkilediği kadar kendisi de çevresindeki zevattan etkilendi. Yaşadığı dönemin önde gelen bilim insanlarıyla, âlimleriyle yakın ilişkiler hatta dostluklar kurdu. ◾ Zihin dünyasının şekillenmesine bu yüksek ilim erbabıyla yaptığı istişarelerin de büyük katkısı oldu. Mevlâna'yı anlamak adına yaşadığı dönemde çevresindeki önemli ilim, fikir ve maneviyat erbabını bilmek gerekiyor. ◾ Mevlâna Celaleddin-i Rûmi'nin mürit ve halifesi, diğer müritlerin de Mevlâna'ya danışmadan önce müracaat ettiği kişiydi Salâhüddin Zerkub. ◾ Eskiden beri oldukça güvenilir ve dindar biri olarak tanınan bu mana eri şahsiyet, yaklaşık 40 yaşına kadar kuyumculuk mesleğiyle uğraştı. Zerkub unvanını Mevlâna ile tanışmadan önceki mesleği olan kuyumculuktan aldı. ◾ Mevlâna ile tanışması da mesleği vesilesiyle oldu. Bir gün Mevlâna, Salâhüddin Zerkub'un Konya'daki kuyumcular çarşısındaki dükkânının önünden geçer. Bu sırada Zerkub elindeki çekiçle altın dövmektedir. Mevlâna, muhteşem bir ahenk içindeki bu sesleri duyunca sema etmeye başlar. Bu durum Zerkub'un ilgisi çeker ve Mevlâna'ya bağlanır, onun yanından ayrılmaz. ◾ Zaman içinde aralarında kuvvetli bir bağ kurulur. Hatta Mevlâna'nın vaaz vermediği günler Salâhüddin Zerkub onun yerine vaaz verir. Ayrıca, Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykâvus'un Salâhüddin'in vesilesiyle Mevlâna'ya intisap ettiği biliyor. ◾ Mevlâna, Şeyh Salâhüddin ile aralarındaki bu sağlam gönül bağıyla beraber iki ailenin soylarının da bağlanmasını ister ve oğlu Sultan Veled ile her gün Kuran dersleri verdiği Zerkub'un kızı Fatıma Hatun'u evlendirirler. Böylelikle ikisi arasında şeyhmürit ilişkisinin yanı sıra ailevi bir bağ da kurulur. ◾ Mevlâna, Şeyh Salâhüddin'i halife ilan ettikten sonra ona duyduğu güven sebebiyle çoğu işini ona bırakmaya başlar. Müritler Mevlâna'dan önce ona müracaat eder, Mevlâna seyahatlere gittiği sırada müritlerle o ilgilenir. Mevlâna'nın oğlu Sultan Veled ikisinin bu bağını 'Sütle şekerin karışması gibi birbirleriyle yakınlık kurdular' ifadesiyle tarif eder. ◾ Bir gün bir sohbet esnasında Mevlâna kelimelerden birini farklı telaffuz edince meclisteki biri kendisini düzeltir. Bunun üzerine Mevlâna o kişiye şöyle söyler: 'Ben de senin kadar bilirim fakat Şeyh Salâhüddin böyle telaffuz eder. Ona uymayı daha doğru bulurum. Doğrusu onun buyurduğu gibidir.' ◾ Mevlâna'nın Şeyh Salâhüddin'e duyduğu bu güven ve aralarındaki yakınlık çevredeki diğer insanları öyle rahatsız etmiş olacak ki o dönemlerde Şeyh Salâhüddin'e suikastlar planlanır. Sultan Veled, suikast düzenleneceğini duyan Salâhüddin'in bu haberi gülerek karşıladığını anlatır ve 'Hakk'ın emri olmadan, beni öldürmeğe, benim kanımı dökmeğe, kanımla bulanmağa kim kalkışabilir?' dediğini aktarır. ◾ 10 yıl kadar Mevlâna'nın halifeliğini yapan Şeyh Salâhüddin 29 Aralık 1258 tarihinde bir hastalık sonucunda vefat eder. Konya'nın ileri gelenleri öncülüğünde büyük bir hürmetle defnedilir. Vefatı üzerine Mevlâna üzülüp fazlaca hassasiyet gösterir ve bir beyit okur: 'Ey Salâhüddin, ayrılığından ve uzaklaşmandan gökler ağlamada, gönül kan içine gömülmede, akıl ve ruh da sızlanmadadır.' ◾ Konyalı Hüsamettin Çelebi'nin soyu önemli bir şeyhin soyundan gelir. Çelebi lakabını, kendisine veren Mevlâna'dır. Çevresinde cömertliği, doğruluğu ve yumuşak huyluluğu ile tanınır Hüsamettin Çelebi. ◾ Mevlâna henüz hayattayken tam dokuz sene boyunca halifeliğini yapar, Mevlâna'nın vefatından sonra yine bütün müritlerin ve dostların imamı ve şeyhi olur. ◾ Henüz genç bir çocukken çevresindekilerin vesilesiyle Mevlâna'nın hizmetine girer Çelebi ve kısa zaman içinde onun en yakın müritlerinden biri olur, babasından ona miras kalan mal varlığını Mevlâna ve müritlerine bağışlayacak kadar bağlanır. ◾ Hayırda bulunan o kadar hâli vakti yerinde insan arasında ihtiyaç sahipleri geçinmek için ona başvurmayı tercih eder. ◾ Buna karşılık Mevlâna da Hüsamettin Çelebi'ye fazlaca yakınlık gösterir, eline geçen bir ekmeği bile kendisiyle paylaşır. Öyle ki Mevlâna'nın Hüsamettin Çelebi'ye gösterdiği saygıyı fark edenler Mevlâna'yı onun müridi zannederlerdi. Hem birbirlerinden beslenirler hem de diğer dostlar onlar sayesinde ilim sahibi olurlardı. ◾ Mevlâna, en büyük eseri olan Mesnevî'yi yazmaya onun öneri ve teşvikiyle başlar. Hüsamettin Çelebi, Hakîm Senâî'nin Hadikatü'l-Hakika'sı veya Feridüddin Attar'ın Mantıku't-Tayr'ı gibi tasavvufî hakikatleri, Allah yolunun edep ve inceliklerini anlatan bir eserinin olmasını arzu ettiğini Mevlâna ile paylaşır. ◾ Mevlâna eğer kendisine kâtiplik ederse böyle bir eser yazacağını söyler ve Mesnevî'nin ilk 18 beytini oluşturacak olan yazıları ilk kez Hüsamettin Çelebi'ye gösterir. Böylece Mevlâna eşsiz eserini Hüsamettin Çelebi ile birlikte yazmaya başlar. ◾ Seyahat ederken, sohbet ya da sema esnasında, bazen gece bazen sabahlara kadar birlikte çalışır ve 1259-61 yılları arasında yazılmaya başlanan Mesnevî 1264- 68 yılları arasında tamamlanır. ◾ Mesnevî'nin önsüzünde Mevlâna, eserin Hüsamettin Çelebi sayesine ortaya çıktığını belirtir ve ondan övgü dolu sözlerle bahseder. Dördüncü cildin bir kısmında Mevlâna şöyle buyurur: 'Ey Hüsamettin. Sen Hâk ziyasın. Zira senin nurunla Mesnevî öyle parıldadı, öyle parıldadı ki onun ışığı ayın parlaklığını geride bıraktı (…) Mesnevî'nin kökü ve dalı, manası ve şekli bütünüyle senin malındır. Sana taktim ettim, sen kabul eyledin.' ◾ Hüsamettin Çelebi tam 15 sene boyunca Mevlâna'nın sohbetinde bulunur ve vefatından sonra Mevlâna'nın oğlu Sultan Veled ve diğer müritler imamlığa onu uygun görürler. Böylece dokuz sene boyunca Mevlâna'nın postuna oturur. Konya'da 24 Ekim 1284 tarihinde vefat eder ve Mevlâna'nın başucuna defnedilir. ◾ Anadolu'nun büyük velilerinden sayılan Seyyid Burhaneddin, yaklaşık 12 sene boyunca Mevlâna'nın babası ve dönemin büyük âlimlerinden olan Bahaeddin Veled'in öğrencisiydi. Bu süre içinde hem manevi hem de zahirî ilimleri öğrenir. Yeterli eğitimi aldığında Bahaeddin Veled, Seyyid Burhaneddin'i Mevlâna'nın eğitimi ve yetiştirilmesi için görevlendirir. Bu sayede Seyyid Burhaneddin bir dönem Mevlâna'nın lalası olur. Mevlâna, henüz çok küçük yaşlardayken gelişmesinde, temel eğitimlerini almasında Burhaneddin'in payı büyüktür. ◾ Anadolu'nun büyük velilerinden sayılan Seyyid Burhaneddin, yaklaşık 12 sene boyunca Mevlâna'nın babası ve dönemin büyük âlimlerinden olan Bahaeddin Veled'in öğrencisiydi. Bu süre içinde hem manevi hem de zahirî ilimleri öğrenir. Yeterli eğitimi aldığında Bahaeddin Veled, Seyyid Burhaneddin'i Mevlâna'nın eğitimi ve yetiştirilmesi için görevlendirir. Bu sayede Seyyid Burhaneddin bir dönem Mevlâna'nın lalası olur. Mevlâna, henüz çok küçük yaşlardayken gelişmesinde, temel eğitimlerini almasında Burhaneddin'in payı büyüktür. ◾ Seyyid Burhaneddin tasavvuf ilmiyle ziyadesiyle ilgilenir, yalnızlığa çekilmeyi sever, insanlardan uzağa çekilip ibadetlerini yapar. Rivayete göre Bahaettin Veled, vefat ettikten sonra bir gün Seyyid Burhaneddin'in rüyasına girer ve şöyle söyler: 'Burhaneddin, nasıl oluyor da benim Muhammed'imi yalnız bırakıyorsun, onun korunmasında kusur ediyorsun?' ◾ Bu rüyanın üzerine Burhaneddin uyanır uyanmaz ona destek olmak için eski öğrencisi olan Mevlâna'nın yanına, Konya'ya doğru yola çıkar. O sırada Mevlâna, ağır ve zor bir sorumluluk alarak vefat eden babasının yerine geçmiştir. Mevlâna karşısında ona destek olmaya gelen eski lalasını görünce onun müridi olur. ◾Uzun bir süre boyunca Seyyid Burhaneddin, Mevlâna'nın babasından öğrendiği tüm ilimleri Mevlâna'ya aktarır. Aralarında usta-çırak ilişkisi oluşur; Seyyid Burhaneddin, Mevlâna'nın ustasıdır. Özellikle tasavvuf ilmine Seyyid Burhaneddin'in vasıtasıyla yönelir ve bu hususta ondan çok şey öğrenir. ◾ Birlikte geçen dokuz senenin sonunda bir gün Seyyid Burhaneddin Kayseri'ye gitmek için Mevlâna'dan izin ister fakat Mevlâna buna müsaade etmez, gitmesini hiç istemez. Birkaç kez daha izin isteyince Mevlâna kendisine sorar: 'Siz ne için bizden uzaklığı arzu ediyorsunuz?' Seyyid Burhaneddin ona şöyle cevap verir: 'Siz olgunluğa ulaşıp yüce mertebelere nail oldunuz. Belki âlemde yaşayanlar sizden nur ve nasip alıyorlar, faydalanıyorlar. Benim gitmekte acele etmemin sebebi şudur; metin ve kuvvetli bir aslan bu vilayete doğru gelmektedir. O bir aslandır, ben de bir aslanım; birbirimizle geçinemeyiz.' Bunun üzerine Seyyid Burhaneddin Mevlâna'nın yanından ayrılır. Daha sonra Şems zuhur eder ve Mevlâna'yı bulur. ◾ Daima talebesi Mevlâna'ya 'Yüce Allah, seni babanın derecesine ulaştırsın' diye dua eden Seyyid Burhaneddin 1241'de Kayseri'de vefat eder. Mevlâna, Mesnevî'sinde ondan şöyle bahseder: 'Piş, ol da bozulmaktan kurtul. Yürü Burhân-ı Muhakkık gibi nur ol. Kendinden kurtuldun mu tamamıyla Burhan olursun. Kul yok oldu mu sultan kesilirsin.' ◾ Selçuklular döneminin en ünlü tabiplerinden olan Ekmeleddin Tabib aslen Nahcıvanlı'dır. Doktor Ekmeleddin en-Nahcuvânî, Konya'da Selçuklu sarayında ve I. Alâeddin Keykûbad Dârrüşşifası'nda hekimbaşılık ve müderrislik görevlerinde bulunmakla beraber, devlet adamları ve âlimler arasında sözü geçer ve özel bir yere sahiptir. Döneminde kendisinden 'zamanın Hipokrat'ı', 'zamanın Eflatun'u', 'Anadolu hekimlerinin ulusu', 'benzeri bulunmayan' gibi sıfatlarla bahsedilir. Mevlâna'nın müridi ve en yakın dostlarından biridir. Aynı zamanda onun yanından hiç ayrılmayan doktorudur. ◾ Aralarındaki dostluk sebebiyle İbn Sina'nın çalışmalarını izah eden Ekmeleddin Tabib, Mevlâna'yı 100 bin İbn Sina'dan daha değerli görür. Mevlâna'nınsa onun hakkında 'Kıyamet günü dünyanın bütün tabiplerinin Ekmeleddin Tabib yüzü suyu hürmetine bağışlanacağını' dediği söylenir. ◾ Mevlâna'nın yazdığı mektuplarda ona ne kadar değer verdiği ve güvendiği görülür. Genelde Ekmeleddin Tabib'in önemli bir devlet adamı olduğunu vurgular ve 'sadr-ı kebîr', 'melikü'lhukemâ', 'mefharü'l-etıbbâ', 'asfâ cevâhiri'l-hayât' gibi övgü dolu sıfatlarla bahseder Mevlâna. ◾ Bir mektubunda ise Mevlâna ondan bir iş ister ve bu işi sadece onun yapabileceğini de belirterek 'Çünkü tatlı suyun kıyısı kalabalık olur' der. Dönemin ileri gelen bu iki âlimi birbirlerine büyük bir sevgi ve güven duyarlar. Öyle ki Ekmeleddin Tabip, Mevlâna'nın hastalığı boyunca ve vefatı esnasında onun başından ayrılmaz. Sena Subaşı - Lacivert Dergi

Mevlana algısı: Şair mi, yaşam koçu mu, veli mi?

Mersin'de "Bolkarlar'dan Toroslar'a Desenlerin Sırrı" temalı defile düzenlendi

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

"Uluslararası Ankara Caz Festivali" Kerem Görsev Trio konseri ile başladı

İsmet Özel'in Taşları Yemek Yasak kitabından düşündürücü satırlar

Ekrem Demirli'nin ufuk açıcı cümleleri

Rahman’ın has kulları

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Filistin'deki zulme karşı Müslüman tavrı nasıl olmalı - PODCAST

Uygur Türklerinin kaderini değiştiren 48 madde

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Merhametten ve empatiden uzak Çocuk Hakları Günü!

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Haris el-Muhâsibi'den Hakk'ı Arayanlara Nasihatler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

Osmanlı'nın Balkanlar'daki 5 eseri

Hz. Hafsa'nın (ranha) hiç kapanmayan penceresi

İslam mimarisinin çekirdek kavramı: Mekan

Avrupa'nın acımasız yüzü

Uygur Türklerinin kaderini değiştiren 48 madde

Hayatı ve fikirleriyle Yazıcızadeler

Arama

Mevlana algısı: Şair mi, yaşam koçu mu, veli mi?