Arama
Ben Ahmet Rasim, İstanbul Mektupçusu
Aslında hepimiz yazı makinesi olarak Ahmet Midhat Efendi'yi biliriz. Fakat ustasını aşmış bir isim olan Ahmet Rasim, kırkı İstanbul'la ilgili olmak üzere 148'den fazla eser kaleme aldı. Tanzimat'tan Cumhuriyet'e kültür ve edebiyatımıza ışık tutan güçlü kalemlerden biri olan Rasim, gazeteci, yazar, bestekâr, denemeci idi. II. Abdülhamid'den Mecidi Nişanı alan yazar, aynı zamanda I. Dünya Harbi sırasında savaş muhabirliği yaptı. Ömrünün son anlarında dahi yazmaya devam eden İstanbul Mektupçusu Ahmet Rasim'in ölümünün üzerinden tam 90 sene geçti. 21 Eylül 1932'de hayata veda eden bu renkli ve kıvrak kalemin satırlarıyla eski İstanbul'u gezmeye ne dersiniz?
🖌 "Şimdi buradan kalk, Üsküdar'a geç. Miskinler Tekkesi yanında yatan Nâbî'ye, ertesi gün Galata Mevlevihanesi'ne git; akşama doğru Hazret-i Galib'i, şurada yatan Nef'î'yi, sabahleyin Naci'nin kabrini, öğleye doğru Edirnekapısı'ndan çıkarak Bâki'nin mezarını dön dolaş, ziyaret eyle. İstersen bir kere de Tokmaklı Dede'ye uğra. Bir şeyin kalmaz."
🔸
Fazlasıyla ironi içeren bu satırlarda aslında dönemin popüler akımlarından olan sembolizmi benimsemiş genç bir şaire verdiği reçeteyi görürüz. Edebiyat-ı Cedideciler gibi romantizm ve sembolizmi benimseyip ağdalı bir dille dolaylı anlatımlar yaptığı muhtemel olan bu gence, şiirin efsanelerini tanıyıp öyle deneyip değerlendirmesini salık verir. Ayrıca bu satırlarda Rasim'in sembolizmi, bir hastalık olarak değerlendirdiğini görürüz. Ve sembolizmin şifası olarak kadim Türk şiirini görür.
🖌 "Hele biraz daha yürüyün, parke kaldırım, Vezneciler Hamamı. Ay! Yeniçeriler, dayılar hâlâ ayakta. Vay! Fonografçı dükkânı. Gelsin Yakomi'nin bası, allının allısı. Ayvaz'la Nısfışeb'in söyleşmesi, Afet'in kantosu, Vasil'in taksimi, nüktedan Muhsin'in hicazkâr kürdîsi."
🔸
Eski Ramazanlarda Vezneciler nasıl olurdu diye merak ediyorsanız bu satırları atlamayın. Önceki paragraflarda Beyazıt'tan başlayarak her köşe başında başka bir renk, başka bir karakterle bize eski Ramazan eğlencelerini anlatan Ahmet Rasim, gittiği her semtin yerlisi gibidir. Dönemin cadde düzenine, kaldırım taşlarına bile değinen yazarın bu satırlarında çevresel gözlemlerinin yanı sıra tiyatro ve musiki bilgisini de görmüş oluruz. Ayrıca bu satırlarda yazar şehri gözlemleyen bir yabancı gibi değildir. Sanki ahalinin hepsini tanır. Kim bilir belki de gerçekten onlarla dosttur.
🖌 "Gece yolculuğu hakikaten hoştur. Hele kırda pek lâtiftir. Şişli'nin Kâğıthane üzerine bakan tepelerinin o saatlerde aldığı manzaralar korku verici olduğu kadar da hisse, vicdana ayrı bir temaşa arzusu getirir. Burada karanlık ve uzak tepelerin üzerinde otlayan koyunların dikkatli kulaklara kadar gelip sönen melemeleri, kılavuz tekenin bildiğimiz çıngırak sedası, bir garibin kavalı, Kâğıthane Köyü'ne inen gecikmiş bir köylünün türküsü gibi sesler vardır."
🔸
Dünyada şairane mukim olan ve keyif ehli olarak yaşan kişilerden biri de Ahmet Rasim. Bu satırlardaysa bir gece İstanbul'unun sesini duyar gibi oluruz. Şimdi gökdelenlerin kapladığı Şişli-Mecidiyeköy taraflarının o günlerde geceleri koyun otlatılan bir yer olduğunu görürüz. Gecenin korku verici esrarengiz hissine hem kaçmak hem de yaklaşmak isteyen yazar, insanın geceleyin ıssız bir şehir karşısında bürüneceği bütün halleri bize tek seferde sunar.
🖌 "Rüzgârlı bir havada Sirkeci İstasyonu'nda oturursanız, "sirişk-i siyâh"ı görürsünüz. Rüzgâr maden kömürlerine vurunca havaya kalkan ince toz bir kere gözlerinizi doldurdu mu, elinizde olmadan ağlarsınız. Bu akan yaşlar, o bitip tükenmez maden zerreleri ile karışarak akıyor."
🔸
İlk bakışta yazarın hüzünlü bir şeyden bahsediyormuş gibi göründüğü bu mesele, aslında o dönemin kömür yataklarının bulunduğu konumlara belki de trende yakıt olarak kullanılan kömürlerin kişi üzerinde bıraktığı etkiye yapılmış bir ironidir. "Sirişk-i siyah" siyah gözyaşı anlamına gelir. O zamanlarda kişiler Sirkeci İstasyonu'nda oturduklarında gözlerinden siyah yaşlar akarmış ve bu yaşlar rengini hüzün yahut kasvetten değil kömürden alırmış.
🖌"Bana kalırsa hava yağmurlu, karlı oldukça, çarşı içi piyasası ilerler. Direklerarası çayhaneleri dolar, boşalmaz. Beyazıt Meydanı'ndan geçilmez. Aksaray'a doğru yayan inilmez. Şehzadebaşı'nda baştan başa gezilmez."
🔸
Ahmet Rasim'in kötü havalarda Beyazıt ve civarını anlattığı bu satırlar, aynı zamanda dönemin esnaflarının ve bu mekânların müdavimlerinin gündelik yaşamlarının özeti gibidir. O dönemlerde yaşayan Direklerarası gibi mekânlardan bahsederek şehrin hafızasına katkıda bulunan yazar, kötü havalarda nerede gezilemeyeceğini de okuruna söyler. Gerçekten şehir mektupları bir İstanbul'da yaşama kılavuzudur.