Arama
Bağdatlı Ruhi kimdir?
Edebiyatımızda terkib-i bentiyle ünlü Bağdatlı Ruhi, 16. yüzyıl şairlerinden biridir. Eleştirel tarzı ve yalın üslubu ile şöhret bulmasının yanında toplum sorunlarına ilişkin yazdığı şiirleriyle öne çıktı. Peki, Bağdatlı Ruhi kimdir, şiirleri ve eserleri nelerdir, en ünlü şiiri olan terkib-i bendin konusu ve Tanzimat dönemi sanatçılarından Ziya Paşa ile olan bağlantısı nedir? İşte bütün bu soruların cevabı işte sizlerle…
Nüktedan, gerçekten sanatkâr ve kudretli bir şair olan Rûhî bu özelliklerine mukabil şiirinde asla büyüklük taslamamıştır. Onun mısralarında samimilik, sadelik ve lirizm hâkimdir. Okuyucuya pürüzsüz, konuşma diline yakın bir ifadeyle meramını kolayca anlatmış, özellikle toplumun aksayan yönlerini çok iyi teşhis etmiş, çağının kusurlarını, insanların mal mülk hırsını iğneleyici bir üslûpla ortaya koymuştur. Arapça ve Farsça'yı şiir yazabilecek derecede bilmesine rağmen dil ve anlatımda sadeliği tercih edip külfetli sözlerden kaçınmıştır. İçtenlik ve lirizmin hâkim olduğu gazellerinde rindâne bir üslûp vardır. Çoğunlukla aruz vezninin düz kalıplarını tercih eder ve bunları hatasız kullanır.
Şiirlerinde en çok oğlu Fazlî ile de dost olduğu bilinen hemşerisi Fuzûlî'nin etkisi ve aynı coğrafyada kendisiyle benzer bir hayatı yaşayan Fuzûlî'ye bağlılığı hissedilir. Öte yandan Hurûfî şairi Nesîmî'yi hem meşrep hem söyleyiş yönünden önemsediği görülür.
Rûhî kalenderâne bir hayatı çeşitli zorluklar içinde geçirerek Şam'da vefat etti. Ölümüne Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi, "Gitti Rûhî adem iklîmine âh" mısraını (1014) tarih düşürmüştür.
Rûhî'nin günümüze ulaşan eseri Külliyyât-ı Eş'âr-ı Rûhî-i Bağdâdî adıyla 1287'de (1870) İstanbul'da basılan divanıdır. Ancak burada kaside, tarih ve gazelleri eksiktir.
Rûhî'nin ölümsüz eseri hiç şüphesiz terkib-i bendidir. Hayatının sonlarına doğru yazdığı anlaşılan, Hâkim Mehmed Efendi, Cevrî, Sâmî, Fehîm, Sünbülzâde Vehbî, Abdî, Râşid Efendi, Şeyh Galib, Leylâ Hanım, Ziyâ Paşa, Kâzım Paşa ve Muallim Nâci gibi pek çok şairin nazîre yazdığı ve bazılarıyla birlikte basıldığı terkib-i bend sahasında eşsiz kabul edilmektedir.
Terkib-i bend, ayrıca şairin bizzat gözlem ve tecrübelerini aktarmak bakımından önemli olduğu gibi 16. yüzyıl toplumunun aksayan yönlerini göstermesi bakımından da değerli bir belge niteliğindedir.