Arama
Bağdatlı Ruhi kimdir?
Edebiyatımızda terkib-i bentiyle ünlü Bağdatlı Ruhi, 16. yüzyıl şairlerinden biridir. Eleştirel tarzı ve yalın üslubu ile şöhret bulmasının yanında toplum sorunlarına ilişkin yazdığı şiirleriyle öne çıktı. Peki, Bağdatlı Ruhi kimdir, şiirleri ve eserleri nelerdir, en ünlü şiiri olan terkib-i bendin konusu ve Tanzimat dönemi sanatçılarından Ziya Paşa ile olan bağlantısı nedir? İşte bütün bu soruların cevabı işte sizlerle…
Rûhî'nin ölümsüz eseri hiç şüphesiz terkib-i bendidir. Hayatının sonlarına doğru yazdığı anlaşılan, Hâkim Mehmed Efendi, Cevrî, Sâmî, Fehîm, Sünbülzâde Vehbî, Abdî, Râşid Efendi, Şeyh Galib, Leylâ Hanım, Ziyâ Paşa, Kâzım Paşa ve Muallim Nâci gibi pek çok şairin nazîre yazdığı ve bazılarıyla birlikte basıldığı terkib-i bend sahasında eşsiz kabul edilmektedir.
Terkib-i bend, ayrıca şairin bizzat gözlem ve tecrübelerini aktarmak bakımından önemli olduğu gibi 16. yüzyıl toplumunun aksayan yönlerini göstermesi bakımından da değerli bir belge niteliğindedir.
"Sanman bizi kim şîre-i engûr ile mestüz
Biz ehl-i harâbâtdanuz mest-i Elest'üz"
Şîre-i engûr: Üzüm suyu
Mest: Sarhoş
Bizi, üzüm suyu ile sarhoş olmuş sanmayın! Biz meyhane denen aşk ve şevk âleminin sakinleriyiz ve ezel şarabıyla sarhoşuz.
"Ter-dâmen olanlar bizi âlûde sanur lîk
Biz mâil-i bûs-i leb-i câm ü kef-i destüz"
Ter-dâmen: İffetsiz ve ahlaksız
Alude: Lekeli
Lik: Ama
Cam: Kadeh
Leb: Dudak
Mail: Meyilli
Dest: El
İffetsiz ve ahlaksız olanlar bizi de kendileri gibi lekeli sanırlar; fakat biz ancak kadehin dudağını ve "şeyhin" elinin ayasını öpmeğe düşkünüz.
"Bu âlem-i fânîde ne mîr ü ne gedâyuz
Â'lâlara â'lâlanuruz pest ile pestüz"
Mîr: Zengin
Gedâ: Dilenci
Â'lâ: Büyüklük satan, itibarlı olan
Pest: Mütevazi
Bu fani dünyada ne zengin, ne de dilenciyiz. İtibarda olup büyüklük satanlarla yüksekten konuşur; fakir, mütevazı kimselerle mütevazı oluruz.
Gazeller
"Sanmanız kim mihnet-i hicranı andım ağladım
Zevk-i vaslıyla geçen devranı andım ağladım"
Mihnet-i hicran: Ayrılık sıkıntısı
Zevk-i vaslı: Kavuşma zevki
Sanmayın ki ayrılık sıkıntısını andım da ağladım, kavuşma zevkiyle geçen dünyayı andım da ağladım.
"Gösterip cevrinden ağyara şikayet suretin
Subh olunca dün gece cananı andım ağladım"
Cevr: Eziyet
Ağyar: Yabancı
Subh: Sabah
Yabancıya (rakibe) yüzünü gösterdiğin için dün gece üzüntüden, eziyetten sabah oluncaya kadar sevgiliyi da andım ağladım.
"Gayr idemez nükte bize şa 'irüz
Nükte seralukda 'aceb mahirüz"
Nükte: İnce bir anlam taşıyan, zekâ eseri olduğu için hoşa giden zarif ve düşündürücü söz, espri.
Bize kimse zarif ve düşündürücü söz söyleyemez, espri yapamaz zira biz nükte seralığında mahiriz, yetkiniz.