Arama
Edebiyatımızdaki Çamlıca esintileri
Bahar aylarında doğanın uyanışı, kış aylarında lapa lapa yağan karın Çamlıca'da ortaya çıkardığı manzaralar, her mevsim başka renge bürünerek eşsiz bir tablo gibi seyredilmeyi bekler. Peki, dillere destan güzeliği ve manzarasıyla şiirlere, romanlara konu olan Çamlıca edebiyatımızda nasıl yer aldı? Çamlıca'nın Tanzimat ile beraber değişen silueti; toplumsal ve kültürel hangi durumların habercisiydi?
📌 Tanzimat'ta edebiyata 'Çamlıca Tepesi'nden bakılır; eserlerin odak noktası Çamlıca çerçevesinde oluşturulan kültür dairesidir. Ahmet Hamdi Tanpınar, bu durumu Beş Şehir eserinde şöyle izah eder:
"Filhakika Tanzimat'tan sonra İstanbul semtini canlandıran modalardan biri de şehirlinin İtalyanca'dan alarak piyasa dediği bu akşam gezintileriydi. Bu gezintiler evvela Beyoğlu'nda, bilhassa II.Selim ve II. Mahmut devirlerinde başlar.( ... ) Namık Kemal'in İntibah'ında, Ekrem Bey'in Araba Sevdası'nda bahsettikleri Çamlıca gezintileri gibi bazı Boğaziçi mesirelerindeki gezintiler de bu devirde başlamıştı."
➡ Tanzimat döneminin iki önemli yazarı; Namık Kemal ve Recaizade Mahmut Ekrem, romanlarına Çamlıca tasvirleriyle başlar.
🔍 Fikriyat'ta yer alan edebiyat konulu podcastlerimizi dinlemek için tıklayın
📌 Çamlıca'ya özel ilgi gösteren isimlerden biri ilk edebi romanımız İntibah'ın yazarı Namık Kemal'dir. Romanına uzun bir Çamlıca tasviriyle başlayan Namık Kemal'e göre buradan bambaşka alemler görünür.
📌 Şahsi hayatında da Çamlıca'yı çok seven Namık Kemal, Mısırlı Prens Mustafa Fazıl Paşa'yı ziyaret etmek için Millet Bahçesi'nde bulunan konağına sık sık gelirdi. Paşa'nın konağı Tanzimat devri şairlerinin uğrak mekanlarından biriydi. Yani Çamlıca'nın romanlarda bu denli söz edilmesi tesadüf değildi.
🔎 İstanbul'da kendini bu tepeden daha iyi gizleyebilen hiçbir mekanın olmadığını dile getiren Namık Kemal'in Çamlıca tasvirleri, divan edebiyatı geleneğinin izlerinden kurtulamaz.
"İstanbul'u görenler bilir ki Çamlıca Köşkü, ruh okşayıcılıkta ilkbahardan aşağı kalır dönem güzelliğinden değildir.
"İstanbul denilen güzellik kitabının içerdiği her türlü çeşitliliği, bir bakışta gösterecek bir noktaysa Çamlıca'dır."
🔎 NAMIK KEMAL KİMDİR?
19. yüzyılın ikinci yarısında Türk edebiyatı ve siyasi hayatında büyük tesirler meydana getiren vatan ve hürriyet şairi olarak anılan, dava ve mücadele adamıdır. Aynı zamanda gazeteci ve idareci kimlikleri de vardır. Edebiyatımızda pek çok ilke imza atan isimlerin başında gelir.
📌 Namık Kemal'in Çamlıca sevgisi o denli büyük bir boyuta ulaşır ki Çamlıca'yı Firdevs-i Ala'nın (Cennetteki altıncı bahçenin) yere inmiş bir parçası olarak tanımlar.
➡ İlk roman örneklerinden biri olan İntibah'ta yer alan tasvirler bizlere neleri hatırlatıyor dersiniz?
Tanpınar, romanın başında yer alan Çamlıca tasvirini, divanlardaki doğa güzelliklerinin övüldüğü nesib bölümlerine benzetir…
🔎 Namık Kemal, çok eleştirdiği divan edebiyatı unsurlarından ve dilinden bir türlü kopamaz. Mehmet Kaplan, Namık Kemal Hayatı ve Eserleri isimli çalışmasında romanın girişindeki bu tasvirleri gerçekçilikten uzak ve klişe bulur. Divan edebiyatı geleneğinden gelen bu tasvirler romanın doğasına aykırıdır. Kaplan'a göre Namık Kemal romana gerçek hayatı ve dış dünyayı sokmaya çalışırken, eski edebiyatın imajlarından ve hayal dünyasından bir türlü kurtulamamıştır.
"Boğaziçi'nden ve diğer mahallelerden arabalar, hayvanlarla ve bazen yayan olarak gelen kadın, erkek binlerce seyircinin bahçeye akın etmesi gerçekten görülecek manzaralardandı…"
📌 İlk realist romanımız olan Araba Sevdası da İntibah'ta olduğu gibi Çamlıca tasviriyle başlar. Namık Kemal'in romanından farklı olarak Araba Sevdası'nda daha gerçekçi tasvirler karşımıza çıkar. Romanı okuduğumuzda bir "hayal aleminden fırlamış" Çamlıca ile değil de sosyal hayatın içinden bir mekan ile tanışırız.
🔎 İşte Araba Sevdası'nı gerçekçi roman kategorisine sokan bu tasvirlerdeki realistik unsurlardır. Böylece zihnimizde 19. yüzyılın Çamlıca portresi şekillenmeye başlar.
📌Yahya Kemal'den bahsedip de talebesi ve çok kıymetli dostu Ahmet Hamdi Tanpınar'dan söz açmamak olmaz. İstanbul'un söz gelimi çeşitli yüzlere sahip bir kahraman gibi karşımıza çıktığı Huzur romanında, Çamlıca da elbette yer alır.
➡ Romanın baş kahramanı Mümtaz Küçük Çamlıca'da bir kahveye "Derunidil" ismini vermiştir. Çünkü bu kahvede çok sevdiği Nuran'dan Mustafa Tabi Efendi'nin "Çıkmaz derun-ı dilden efendim muhabbetin" isimli semaisini dinlemiştir.