Edebiyatımızın başyapıtlarından Saatleri Ayarlama Enstitüsü hakkında 10 bilgi
Ahmet Hamdi Tanpınar, zaman kavramı hakkında en çok düşünen ve eserlerinde motif olarak işleyen yazarların başında gelir. İlk defa Yeni İstanbul gazetesinde tefrika olunarak yayımlanan Saatleri Ayarlama Enstitüsü adlı romanında da "zaman" gerek sembol, gerek hayat manzarası olarak ön plânda bir yer işgal ediyor. Fakat zaman bu romanda diğer eserlerinden farklı olarak karikatür, hiciv ve ironilerle örülü bir biçimde işlenmiştir. "Hakikat şu ki Saatleri Ayarlama Enstitüsü muazzam bir karikatür oldu." cümlesini günlüklerine not eden Tanpınar'ın bu eseri, Doğu ve Batı arasında sıkışıp kalmış Türk toplumunun ve Cumhuriyet sistemindeki yeni açılan kurumların ironik bir eleştirisidir. Saatleri Ayarlama Enstitüsü hakkında en çarpıcı 10 bilgiyi derledik.
◾ Roman, II. Abdülhamid, II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerini yaşayan baş kahraman Hayri İrdal'ın ağzından bu üç devrin eski ile yeni, Doğu ile Batı arasında kalmış, her biri Türk toplumunun farklı kesimlerini sembolize eden insanların trajedisinin ironik bir dille anlatımıdır.
◾ Roman, "Büyük Ümitler", "Küçük Hakikatler", "Sabaha Doğru", "Her Mevsimin Bir Sonu Vardır" başlıkları altında dört bölümden oluşmaktadır. Bu bölümlerin her biri belli dönemleri temsil etmektedir. Romanın birinci kısmı olan "Büyük Ümitler" I. Meşrutiyet dönemini, "Küçük Hakikatler" ve "Sabaha Doğru" bölümleri II. Meşrutiyet dönemini, son bölüm olan "Her Mevsimin Bir Sonu Vardır" ise Cumhuriyet döneminin başlarını ve devamını ele alır.
Ahmet Hamdi Tanpınar kimdir? Ahmet Hamdi Tanpınar'ın hayatı…
◾ Yapıt çocukluğu II. Abdülhamit döneminde geçen, Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinde de yaşayan Hayri İrdal'ın anıları şeklinde kurgulanmıştır. Roman içe kapanık, önyargılı, geleneksel yaşayan ama Batılı değerleri sorgulasa da kabul eden Hayri İrdal'ın gözlemleri ve yaşadıkları üzerine kuruludur. Hayri İrdal'ın hayatı başından itibaren dikkat çekicidir.
◾ Romanda hayatı boyunca insanlar tarafından hor görülen, ciddiye alınmayan Hayri İrdal'ın bir anda "talihi" döner ve tek ilgi alanı olan saatler aracılığıyla kendisinin tam zıttı, kararlı, girişken, heyecanlı bir adam olan Halit Ayarcı ile tanışır. Ardından romana adını veren Saatleri Ayarlama Enstitüsü'nün kuruluşunda önemli rol oynar ve romanın bel kemiğini oluşturan ironi bu olaydan sonra kendisini daha fazla hissettirir.
◾ Saatleri Ayarlama Enstitüsü ne iş göreceği belli olmadan kurulmuş, yeni kadrolarla şubeler açıp genişleyen öyle absürd bir kurumdur ki Tanpınar bu enstitüyü ele alarak birçok konuyu alaya alma ve hicvetme imkanı bulur. Bunların başında: Bürokrasi, yapılan yenilikler, Batı taklidi hayat biçimi gelir.
