Arama
Eski şiirin zirvesi: Fuzuli
İslami edebiyatın zaman içerisinde farklı dallardan beslenerek büyümesi ortaya pek çok güzel sanat alanında yetkin isimler çıkarmasına vesile oldu. Edebiyat tarihi içerisinde en çok tercih edilen tür olan şiir ise bundan en fazla payı alan tür oldu. Klasik şiirimizin zirvesi olarak kabul edilen Fuzuli, üç ayrı dilde "Divan" yazabilecek denli büyük bir isimdi. Şiirle kurduğu bağ vesilesiyle diğer şairlerden ayrılan Fuzuli, İslam edebiyatının adeta çatısı oldu.
◾ Fuzûlî; insanlara çocuklarının insanca büyüyebilmeleri için onlara kölelerine davrandıkları gibi, kölelerinin de insan gibi davranmalarını istiyorlarsa onlara evlat gibi muamele etmelerini önerir. Çünkü tam bir refah ortamında büyüyen bir çocuk büyüyüp de o rahatlığı kaybettiğinde hazırlıklı yakalanması gerektiğini vurgular.
"Ârızın yâdıyla nemnak olsa müjgânım nola
Zâyi olmaz gül temennâsıyla vermek hâre su"
◾ Su Kasidesi'nde geçen bu beyte göre Fuzûlî, çocukları güllerin dikenlerine benzetmiş ve hangisinin gül vereceğinin belli olmadığını söylemiştir. Bu yüzden çocuklara diken değil, gül muamelesi yapılmalıdır.
"Mariz-i derd-i aşkım terk-i âlemdir muradım kim
Bu nâhoş mülkde eğlendiğimce zahmetim artar"
(Ben aşk dersine bulaşıp hasta olmuş bir insanım. Amacım aşkın dışındaki bir âlemden kendimi bir an evvel dışarı atmaktır. Bu hoş olmayan varlıklar âleminde ne kadar eğlenirsem zahmetim o kadar artar.)
◾ Buradaki "eğlemek" fiili "oyalanmak" anlamında kullanılmıştır. Dolayısıyla eğlence oyalanma demektir. Oyalanan, hedefini şaşırıp nereye gideceğini bilmeyen insandır.
🔹 Peygamber Efendimiz (SAV) at üstünde yolculuk yaparken yorulup ardından atın gölgesinde dinlenmiştir. Resulullah (SAV), gölgelendiği bu süreyi dünya hayatına benzetmiştir. İşte Fuzûlî bu beyti Peygamber Efendimiz'in (SAV) bu sözünden esinlenerek yazmıştır.
▶
Fuzûlî burada dünya hayatında aşksız kalan kişinin oyalanmakta olduğunu ifade etmektedir. Yunus Emre'nin deyimiyle "Ölen hayvan imiş âşıklar ölmez" çünkü âşıklar niçin var olduklarının bilincinde olan insanlardır.
◾ Fuzûlî bu beyitte insanları sevgilisi için canını sevenler yani canlarını sevdikleri için koruyup gerektiğinde feda edebilecek ile birtakım çıkarları için sevgililerini seven inanlar olmak üzere ikiye ayırmıştır. Buradaki canan insanın inancı, vatanı, eşi veya çocuğu olabilir.
◾ İşte Orhan Veli'nin "Neler yapmadık su vatan için! / Kimimiz öldük; / Kimimiz nutuk söyledik." Fuzûlî'nin yaptığı iki ayrı insan tiplemelerini vatan sevgisinin derecesi bağlamında anlatmaktadır. Orhan Veli'ye göre vatan sevgisini farklı yoğunlukta yaşayan insanlar vardır. Bunlardan ilki vatanı için canını feda edebilecek olan kimseler, diğerleri de nutuk atan kimselerdir.
◾ Fuzûlî'nin divanının ilk kasidesi tevhid türündedir. Tevhid türünde yazılan kasidelerde Allah'a (CC) duyulan sevgi ve saygı ifade edilir. Fuzûlî bu beyitleriyle insanları eşyaya tapmakta alıkoymak istemiş, Yaratan'a iman etmek yerine yaratılanlara tapan insanları uyarmıştır.
◾ Güzel olanın insanları cezbettiğini kabul etmiş ama güzelin yaratıcı olan Allah'ın yolunun tutulmasını öğütlemiştir. Diğer bir deyişle resmin değil, ressamın övülmesi gerektiğini söyler.
◾ Fuzûlî Arapça, Farsça ve Osmanlı Türkçesi ile harmanlanan divan şiirinin zirvesi idi. Şeyyad Hamza, Ahmed-i Dâî, Ahmed Paşa, Şeyhî ve Necâtî gibi şairler divan şiirini bir ev misali inşa etmiş, Fuzûlî ise bu evin çatısını çakmıştır.
◾ Bâkî, Şeyhülislam Yahya ve Nâbî ise Fuzûlî'nin hikmetini zirveye çıkardığı divan şiirinin asırlar boyunca zirvede kalmasını sağlamıştır.