Arama
Fuzuli’nin ustalığıyla bir kaleme binlerce benzetme: Kalem Kasidesi
Kalem kasideleri (kalemiyyeler), hem kaside olmaları hem de kültür ve medeniyetimizde önemli bir yer işgal eden kalemden bahsetmeleri dolayısıyla önemli bir türdür. Kalemiyye yazan şairlerin başında Fuzuli gelmektedir. Fuzuli, otuz beş beyitten oluşan Kalem Kasidesi'ni Vezir Celâlzâde Mustafa Çelebi'yi övmek için yazmıştır. Peki, her bir beytinde farklı anlam kapıları aralayan Kalem kasidesi nasıldır? 16. yüzyılın sanat ve edebiyat hayatı ile ilgili bize hangi ipuçları sunar? İşte şerhiyle beraber Fuzuli'nin Kalem Kasidesi...
Gül-i hadîka-i ikbâl Mustafâ Çelebi
Kim oldu devlet-i kurbiyle kâm-kâr kalem
Kalem, baht ve talih bahçesinin gülü olan Mustafa Çelebi'nin yakınlığını kazanma şansını elde ederek muradına ermiştir.
📌Burada muradına eren kalemden ziyade "şair"dir. Fuzuli, Mustafa Çelebi'ye yakınlığı sebebiyle muradına erdiğini kalemin şahsında dile getirmiştir.
Arayıp ehl-i hüner varını yetince sana
Cihân içinde besî çekti intizâr kalem
Ey vezir, kalem, seni buluncaya kadar, bu dünyada bir hüner ehli var mıdır diye çok intizar etti.
📌Şair Fuzuli kalemin kimliğinde yine kendisini anlatmaya devam etmiştir. Fuzuli döneminde acaba sanattan anlayan biri var mı, diye düşünürken karşısına Mustafa Çelebi çıkmıştır. Bu da Vezir Mustafa Çelebi'nin şairleri koruyan, onların yazdıkları şiirlerin değerini ve kıymetini bilen bir devlet adamı olduğunun göstergesidir.
Senin muti'in eger olmasaydı olmazdı
Sevâd-i a'zâm-i hatt içre şehr-yâr kalem
Ey vezir, kalem, eğer senin itaatkarın olmasaydı, yazı ülkesinin başkentinde hükümdar olabilir miydi?
📌Bu beyit kaside içindeki en önemli beyitler arasındadır. Fuzuli'ye göre şiir başkentinin hükümdarı kalemdir. Kalem ile kast ettiği şey şair yani kendisidir. Fuzuli, Baki, Nef'i gibi şairler kendilerini çoğu zaman şiir ülkesinin hükümdarı olarak görmüşler ve bunları da beyitlerine yansıtmışlardır. Şairlerin bu iddialı lafları ise hükümdarlar tarafından rahatsız edici bulunmamıştır.
Bu beyitte Fuzuli ayrıca Mustafa Çelebi'nin yardımıyla şiir ülkesinin başkentinde hükümdar olabildiğini açıklamıştır.
Senâ-yi zâtına çoktur sözüm velî ne diyem
Ki süstlük kıluban verdi ihtisâr kalem
Ey vezir, senin övmek için daha çok sözüm var ama ne diyeyim ki, kalem tembellik ve gevşeklik yaparak övgüyü kısa tuttu.
Dedi sakın sözü çok etme sakla şart-i edeb
Ki çok sözünden oluptur siyâh-kâr kalem
Kalem dedi ki: "Edep kuralına uy da sakın sözü uzun tutma. Çünkü kalemin böylesine günahkar olmasının sebebi çok söz söylemesidir."
📌Bu beyitte kalem yine şair olarak tanımlanmıştır. Şiirin günah olduğuna dair bir düşünce vardır. Şair de bu beyitte kalemin yani şairin günahkar olmasının sebebini çok söz söylemesine bağlamıştır.
Yazıda Muhammed Nur Doğan'ın Aynaya Yolculuk isimli kitabından yararlanılmıştır.