Arama
İsmet Özel'e göre şiir nedir, nasıl okunur?
Şiir, edebiyatımızın en kadim türlerinden biridir. Onun nasıl yazılması gerektiği asırlar boyunca tartışılagelen konulardandır. İmgelerle kurulan bu sanatın, şairler adetince tanımı vardır. Edebiyatımızın kendine has şairi İsmet Özel de poetikasında kendi şiiri hakkında önemli açıklamalar yapar. Burada iyi bir şiir okuyucusunun nasıl olması gerektiğinin ipuçlarını verir. Peki, İsmet Özel'e göre şiir nedir, nasıl okunur?
📘Bir bütün olan şiir imge, ölçü, kelime gibi birimlere ayrılamaz.
"Kelime, sınırlı bir birim değildir. Renk, çizgi, ses gibi ölçüye gelmez. Bir anlamda kelime insandır ve insanın içine, dışına ve bütün yönlere sonsuz genişlemesidir. Şiir kelimenin bir belirti olmasının ötesinde başlayan bir şeydir."
İsmet Özel'den 1 kelime 1 cümle
📖 Şiir önceki veya sonraki edebiyatçıların yapıtlarıyla karşılaştırılmadan yaşadığı zamanın çerçevesinde değerlendirmelidir. Okuyanlar da alışılmış düşünce kalıplarını kırarak, bu anlayışların dışına çıkarak şiir okumalıdırlar. Şiir okuyucusu genellemelerden kaçınmalıdır.
"Her şairin belirgin bir dünyası, her şiirin oturmuş, belirgin bir maddesi vardır. Eğer şiir üzerine konuşulacaksa genel sözlerin, her özel durumda yeniden gözden geçirilmesi, en azından o özel durum uğruna daha da derinleştirilmesi kaydıyla konuşulmalıdır."
📘 İsmet Özel, insanların şiir okuma nedenini yokluğunu hissettiğimiz bir şeyleri tamamlamak, zorluğu gidermek ve nihayet doyum sağlamak olarak açıklar. Peki, eksikliği hissedilen şeyler ve zorluklar nelerdir? Yokluğunu hissettiğimiz şeyler; tamam olma, bütüne ait olma duygusudur. Doyum ise bütüne ait olduğumuzun inancının pekişmesidir. Şiir okuma yoluyla gidermeye çalıştığımız zorluğu ise şöyle açıklar: "Şiir okumak isteriz, çünkü bütüne, bütünümüze, bütün içindeki yerimize varma zorluğunu bu insani ve insan dışı aygıtla yenmek isteriz.''
"Niçin şiir okuruz? Herhalde yokluğunu hissettiğimiz bir şeyleri tamamlamak, bir zorluğu gidermek ve nihayet bir doyum sağlamak için. Çünkü insan ne yaparsa hep bunun gibi "muharrikler" itkisiyle yapar."
📚 İyi ile kötünün iç içe geçtiği, insanın kendine ve doğaya yabancılaştığı, bayağılaşmanın arttığı günümüzde şiir, insanları gaflet uykusundan uyandırma ve dünyanın yozlaşmasına karşı bir direniş görevi üstlenir:
"Şiir başkaldıranların, haksızlığa uğrayanların sesidir, evet; çünkü şiir çoğunluğun kabullerindeki hapishaneyi, herkesin rahatlık duyduğu değerlerdeki işkence aletini görebilme ayrıcalığına sahip insanların yakınlık duydukları bir etkinliktir. Şiir okumak bu büyük hapishanedeki kardeşlerin birbirlerinden haberleri olmalarına, işkenceye birlikte direnmelerine yarar."
📒 İnsanlar güzel ve değerli buldukları her şey için şiir kelimesini kullanır. Sanatın güçlü yanını gösteren bu duruma İsmet Özel karşı çıkar. Ona göre şiiri her şeye bulaştırmak onu kimliksizleştirir.
"Bence şiiri her şeye bulaştırmak, her şeyi de şiire batırmak doğru değil. Böyle bir tutumu benimseyecek olursak hem şiiri sanki hiçbir belirgin vasfı yokmuş gibi kimliksizleştiririz, hem de şiirin belirgin vasıflarını yalnızca biçim özellikleri düzeyine indirmiş oluruz, yani şiir dilin süslü bir durumu olur sadece. Şiir ancak kendi onuruna sahip çıkarak bize kadar gelirse şiirdir. Başka bir etkinlik içinde şiir aramak fanteziden öte anlam taşımaz. Eğer bilimde, felsefede, diğer sanatlarda, siyasette, gündelik hayatta 'şiir' olan bölgeler varsa söylenen veya yazılan şiire ne gerek var? Şair kim?"
İsmet Özel'den hayatı anlama kılavuzu
Kaynak: İsmet Özel- Şiir Okuma Kılavuzu, Orhan Güdek- İsmet Özel'in
Şiir Okuma Kılavuzu, Ahmet Kaya- İsmet Özel Hayatı, Şiiri, Poetikası