Arama
Mehmet Akif'in derslerinde işlediği şiirler
İstiklal şairi Mehmet Akif, hayatının çeşitli dönemlerinde muallimlik yaptı. Verdiği edebiyat dersleri ile birçok talebenin ufkunu açtı. Öğrencileri arasında Reşat Nuri Güntekin, Falih Rıfkı Atay, Ruşen Eşref Ünaydın, Celaleddin Ökten gibi isimler yer alıyordu. Derslerinde kendi şiirlerini okumasa da birçok şairden istifade edip, anlattığı konuları onların dizeleriyle örneklendirdi. Gelin, Mehmet Akif'in derslerinde işlediği şiirlere daha yakından bakalım.
➡ Şeyh Galib, Mehmet Akif'in derslerinde şiirlerini okuduğu şairlerden biridir. Kendisinden "Garip fakat parlak hayaller icat eden şairlerimizdendir" diye bahseder. Onun yüksek sanatlar içeren şu mesnevisini örnek verir:
Bir deşt bu kim ne'uzü-billah
Cinler cirid oynar anda her gâh
Birbirine ye's ü havf lahık
Geh kar yağardı, geh karanlık
Deyc'ûr ile berf edince ülfet
Bir kâlebe girdi nur u zulmet
Ser-madan olup füsürde meh-tâb
Şebnem yerine döküldü sim-âb
Buzdan kırılıp sipihr-i mînâ
Düştü yere rîze rîze güya
Ne'uzü-billah: Allahü Teâla'ya sığınırız
Havf: Korku
Lahık: Yetişen, yakalayan
Sipihr:
Deyc'ûr: Karanlık
➡ Halkı kötü hasletlerden soğutmak için bazı şairler, iki yüzlü kimseleri şiirlerinde öyle rezil ederdi ki artık kimse riyakarlık etmeye cesaret edemezdi. Ziya Paşa'nın Zafernamesi bu şiirlerden biriydi.
📚 Akif, Ali Paşa'nın bu dizeleri okuduktan sonra az kalsın yüreğine indiğini söyler ve bu uzun manzumeden örnekler verir:
Âfitâba yüzünün varsa da vech-i şibhi
Andırır tal'at-ı meymûn-ı ferah-nâkı mehi
Anda kıl san'at-ı Mevla'ya serâpâ nigehi
Kadd değil kâmet-i metbû'ası bir serv-i sehi
Göz değil çeşm-i dil-ârâsı yenâbi'u zülal
Eyleyen vech-i dil-ârâsına bir kere nigâh
Bir dahî 'aleme bakmaktan eder istikrâh
"Utlubu'l hayra" mealinden olursun agah
Nazar et suret-i zibasına maşallah
Nedir ol vech mübarek, nedir o hüsn-i cemal
*Âfitâb: Pek güzel
Vech-i şibh: Bir şeyin başka bir şeye neden benzediğini anlatan söz
Nigeh: Bakış
Dil-ârâ:Gönül süsleyen
İstikrâh: Tiksinme
➡ Teşbih, divan edebiyatında oldukça sık kullanılan sanatlardan biriydi. Edebiyat-ı Osmaniye derslerinde Mehmet Akif bu konuyu şiir üzerinden açıkladı.
📚 Nedim'in beyitleri bu derste işlenen şiirlerden biriydi.
Sinede bir lahza ârâm eyle gel canım gibi
Geçer ey ruh-ı revan 'ömr-i şitâbânım gibi
*Lahza: An
Şitâbân: Acele eden, çabuk olan
➡ Nabi, Mehmet Akif'in derslerinde sıklıkla andığı şairlerden biriydi.
Bu gülistanda benim'çün ne gül, ne şebnem var
Bu çarşûda ne dad u sited ne dirhem var
Ne kudret ü ne tasarruf ne biş ü ne kem var;
Ne kuvvet ü ne taayyum ne zahm ü merhem var
Bu kârhânede bilsem neyim? Benim ne'm var?
Vücûd cud-i İlâhi hayat bahş-i Kerîm
Nefes atıyye-i Rahmet, kelam fazl-ı Kadîm
Beden bina-yı Huda ruh nefha-i Tekrim
Kuvâ vedi'a-i kudret havâss vaz-ı Hakim
Bu kârhânede bilsem neyim? Benim nem var?
*Atıyye: Armağan, ihsan
Nefha: Güzel koku, esinti
➡ Mehmet Akif, her şiirin kendi alanında incelenmesi gerektiğini belirtir. Ona göre önemli olan şairin kaleme aldığı dizeler ile yazının amacının uyuşup uyuşmadığıdır. Bir şiir eleştirilirken acele davranılmaması gerektiğini söyler. Çünkü bazı dizelerin incelikleri ya da tam tersi kusurları ilk okuyuşta kendini belli etmez.
➡ Eser sabit kalsa da insan sürekli değişir. Bundan dolayı, sizi duygulandıran bir şiir yarın aynı etkiyi bırakmayabilir.
📚 Mehmet Akif'in bahiste örnek verdiği şairlerden biri Baki'ydi.
Ey pay-bend-i dam-geh-i kayd u nâm u neng
Tâ key hevâ-yı meşgale-i dehr-i bî-direng?
An ol demi ki âhir olup nev-bahâr-ı 'ömr
Berg-i hazâne dönse gerek rûy-ı lâle-reng
Ahir mekânın olsa gerek cür'a gibi hâk
Devrân elinde erse gerek câm-ı 'ayşa seng
İnsân odur ki âyine-veş kalbi sâf ola
Sînende n'eyler âdem isen kîne-i peleng
*Dam-geh: Tuzak kurulan yer
Bî-direng: Oyalanmayan, eğlenmeyen, çabuk
Cür'a: Bir yudumluk su