Arama
On yedinci yüzyıl biliminin İstanbul'daki temel kitabı: El-Fevaidü'l-Hakkaniyye
Şirvani'nin büyük emeği El-Fevaidu'l-Hakaniyye, on yedinci yüzyılda İstanbul'da dönemin bilim ve düşünce hayatını yansıtan telif bir eser olması bakımından önemlidir. El-Fevaidü'l-Hakkaniyye, 2019 Prof. Dr. Fuat Sezgin İslam Bilim Tarihi Yılı Armağanı olarak ilk defa tahkik edilen Arapça metni ve çevirisi ile birlikte yayımlandı. Sizler için bilim dünyasının bu nadide eserini inceledik.
Şirvanî'nin, bu eserini Şirvan'da iken yazmaya planladığı anlaşılır. Eserin girişinde birçok ilimle yoğun bir şekilde meşgul olduğunu, Allah'ın kendisini muvaffak kılıncaya dek bu işe devam ettiğini, eski metin ve şerhlerdeki nadir bilgileri edindiğini belirterek bunun şükrünü temel ilimleri ve önemli fenleri içine alan bir kitap tertip etmekle eda etmeye karar verdiğini söyler.
Şirvan'daki fitne sebebiyle oradan göç etmesi, evlat ve dostlardan ayrılması gibi engellerin buna mani olduğunu, birçok diyar gezip İstanbul'a gelince güzelliğinden ve ulemadan dolayı oraya yerleşmeye ve niyetlendiği kitap işini orada tamamlamaya karar verdiğini ifade eder.
Çeşitli engeller olmakla birlikte her bir ilimdeki ince meseleleri ve değerli konuları yazmaya başladığını söyler. Orada tedavüldeki eserlerde mevcut olmayan tahkik ve tetkiklere işaret ettiğini ve birçok konuda kendi kanaatini de eklediğini belirtir. Birçok övgünün ardından Sultan Birinci Ahmed'e bu çalışmasını takdim eder. İlerleyen sayfalarda bu eseri yazmaktaki amacını "maksadım öğrencilere bilgi vermek ve arkadaşlara benden bir hatıra" diyerek ifade eder.
Şirvanî eserini, ilimlerin konuları ve meseleleri hakkında hazırladığından eserin giriş kısmında okuyucuyu literatürden de kısmen haberdar etmektedir. Her ne kadar tamamını yazmamışsa da bunlar, önemli gördüğü eserlerdir. Bunlar hakkında verdiği bilgiler şöyledir:
Fahreddin Razî'nin (ö.606/1210) Hadaiku'l-Envar fi Hakaiki'l-Esrar adlı eseri olup, Şirvanî bunun, altmış ilimden bahsettiğini kaydeder.
Bir fazilet erbabı, Razî'nin eserine kırk ilim daha eklemiş ve toplam yüz ilim içeren Enmuzecu'l-İlm adlı eseri yazmıştır.
Devvanî'nin (ö.908/1502) on ilmi içeren Enmuzec adlı eseridir.
Şirvanî, bunlardan başka, birçok kitap daha telif edildiğini, kiminin ilimlerin sayısını artırdığını kiminin de eksilttiğini kaydeder. Eserinde elli üç ilimden bahsettiği için, sayı hakkında bir açıklama yapma gereği duyar. Her ne kadar ilimler hakkındaki bilgisi bundan daha fazla ise de eserini Sultan Birinci Ahmed'e takdim ettiği için, Sultanın ismindeki harflerin ebced hesabıyla ortaya çıkan elli üç sayısına uygun gelmesi için böyle hazırladığını belirtir. Yine, eserinin bölümlerini de sultanın ordusunun tertibine uygun gelecek şekilde ayarladığını ifade eder. Bununla birlikte Şirvanî eserinin tertibinde ve ilimleri sıralanmasında uyduğu kural hakkında bilgi vermez.