Arama
Edebiyat dergilerinin sayfalarına yansıyan Orhan Veli şiiri
Orhan Veli ve arkadaşlarının ortaya koyduğu yeni şiir anlayışı, edebiyatımızda büyük bir radikal çıkıştı. Garip akımı olarak adlandırılan bu şiir anlayışı, kendi döneminde büyük tartışmalara yol açarken edebiyat dergilerine de yansıdı. Peki, Orhan Veli ve arkadaşlarının "yeni bir soluk" olan şiirleri edebiyat camiasında nasıl karşılandı?
🔸 Mizah dergilerine yansıdığı gibi Garip akımı edebiyat dergilerinde de yansımasını buldu. Oluş dergisinin 1939 yılında "Sanat ve Edebiyat Hareketleri" üst başlığı altında "Yeni Şiir Hakkında Bir Konferans" adlı bir yazı kaleme alındı. Bu yazıda şu ifadelere yer verildi.
"Geçen hafta pazartesi günü Nurullah Ataç, Ankara Halkevi salonunda "Yeni Şiir"e dair bir konferans verdi. Nurullah Ataç evvela şiirde manayı izah etti. Şiirde mananın esas olmadığını söyledikten sonra fakat bunun şiir manasız şeyler demek olmadığını, zira şiirin bir kelam sanatı olduğunu ve her söz terkibinin ister istemez bir mana taşıyacağını anlattı….
Eski şiir görüşleriyle bugünkü şiir görüşünü mukayese ettikten sonra yeni şairlere temas ederek dedi ki: "Evet bizde şiir anlayışı yüz seneden fazla bir zamandır inhitata uğramıştır. Her yeni hareket muhakkak ki bir aksi tesir doğuracaktı. Yeni şairler de büyük bir anlaşmazlıkla karşılandılar. Bugün yine bir şüphe ve inkar devresi geçiriyoruz." (M.A; "Yeni Şiir Hakkında Bir Konferans", Oluş, sayı:19, c.1,7 Mayıs 1939, s.318)
🔸 Bu tartışma ortamında Garip hareketine destek olan kişi ise ünlü eleştirmen Nurullah Ataç'tı. Ataç, türlü şekillerle eleştirilerin odağı haline gelen Garipçileri savundu.
🔸 Ataç, sıklıkla yeni şairlerin anlaşılamadıkları üzerinde duruyordu. Bu fikirlerinden ve Garip hareketini desteklemesinden ötürü döneminde çok eleştiri almıştı.
🔸 Oluş dergisindeki bir diğer yazı ise "Yazık oldu Süleyman Efendiye" başlığı altındaydı. Bu yazı S.B rumuzlu bir yazara aitti.
"Yukarıdaki mısra bu üç şairden (Orhan Veli, Melih Cevdet, Oktay Rıfat) yalnız bir tanesinin bir tek şiirinin bir tek mısraıdır ve bütün dedikoduların, bütün gürültülerin ve bütün münakaşaların, sebebidir. Esasen münakaşaya iştirak edenlerin çoğu bu satırdan başkasını da okumamışlardır. Halbuki onlar iddialarının, bilgilerinin, hududu dahilinde kalmasına tahammül edememekte, Oktay Rıfat ve Melih Cevdet hakkındaki hükümlerini bile bu mısraya görev vermektedirler. Yeni bir iddia hakkında hüküm verebilmek için onu tetkik etmek , estetiğinin hangi esas fikir üzerinde kurulduğunu bilmek icab eder. Bu üç şair hakkında söz söyleyenler onların bu maksatla yaptıkları neşriyatı okumak şöyle dursun şiirlerini bile gözden geçirmek zahmetine katlanmıyorlar. Biz bu şiirlerin iyiliği ve kötülüğü hakkında hiçbir şey söylemek niyetinde değiliz."
🔸 Yazının devamına ise "Süleyman Efendi münasebetiyle meydana çıkan bu basit ve iptidai zihniyeti Türk münevverine yakıştıramadığımızı söylemek istiyoruz" diye de ekleniyordu.
(S.B, "Yazık Oldu Süleyman Efendiye", Oluş, sayı:9, c.1, 27 Şubat 1939, s. 156-157)
🔸 1940'da Hamle dergisinde Doğan Ruşenay tarafından yazılan "Yeni Neslin Tenkidi" başlıklı yazı Orhan Veli'nin açmış olduğu yenilik yolunun tenkit edildiği en kapsamlı değerlendirmelerden biriydi.
🔸 Doğan Ruşenay; Suphi Taşhan, Emin Ülgener, Mümtaz Zeki, Melih Cevdet, Oktay Rıfat , Ziya Osman, Suavi Koçer, Gavsı Halit Ozansoy, Suat Taşer gibi şairlerin yenilik meselesini fırsat bilerek şöhrete ulaşacaklarını zannetiklerini söyleyip Orhan Veli'ye ve onun "yıkıcı şiir" anlayışına geçiyordu.
"Bu şiir (Garip şiiri) eskiye karşı bilhassa –hececiler neslinin en ufak bir güzellik unsuru ihtiva etmeyen estetiğine karşı- müthiş bir reaksiyondu. Hakiki güzelin yaratılabilmesi için eski son haddine varmalı, ve bitmeli idi. Orhan Veli ve arkadaşları kötü şiiri son haddine vardırdılar. Böylece kafalarda dünkünden tamamen başka olması icap eden yeni san'at anlayışının tohumları serpilmiş oldu." (Doğan Ruşenay, "Yeni Neslin Tenkidi", Hamle, sayı: 5, Birinci kanun 1940, s.20)
🔸 Doğan Ruşenay'ın, "kötü şiir" olarak nitelendirdiği Orhan Veli'nin Garip etkisiyle yazdığı şiirleriydi:
"Masal gibi şiirler yazmış olan bir adamın şair olmadığını söylemek büyük haksızlık olur. Patırtılara sebep teşkil etmiş olan şiirler Orhan Veli'nin asıl şiirleri değildir. Onlar şairin eskiyi kökünden yıkmak , sahayı temizleyip o sahada yeni binanın kurulmasını temin etmek maksadıyla kullanmış olduğu bir takım vasıtalardır."