Arama
Edebiyat dergilerinin sayfalarına yansıyan Orhan Veli şiiri
Orhan Veli ve arkadaşlarının ortaya koyduğu yeni şiir anlayışı, edebiyatımızda büyük bir radikal çıkıştı. Garip akımı olarak adlandırılan bu şiir anlayışı, kendi döneminde büyük tartışmalara yol açarken edebiyat dergilerine de yansıdı. Peki, Orhan Veli ve arkadaşlarının "yeni bir soluk" olan şiirleri edebiyat camiasında nasıl karşılandı?
🔸 Garip dönemindeki şiir anlayışlarına apaçık bir tepkiydi. Garipçiler şiirde her türlü kurala ve belirli kalıplara karşı çıkmış, şiirde ölçü, kafiye ve dörtlüğün gereksiz olduğunu savunmuş, şiirde şairaneliği, mecazlı söyleyişi ve söz sanatlarının kullanılmasını kabul etmemişlerdi.
🔸 Süslü, sanatlı dile karşı çıkıp şiir dilini konuşma diline yaklaştırmışlardı. Ayıca şiirin konusunu genişletmişler ve şiirde o güne kadar işlenmemiş konuları ele almışlar, söz gelimi şiire "küçük insan"ı sokmuşlardı.
🔸 Orhan Veli'nin gerek Varlık dergisinde yayımlanan dört makalesi gerek Garip ön sözü ve bu hareketin şiirleri, dönemin matbuat dünyasında da büyük yankılar uyandırdı.
🔸 Edebiyatımızda şiir eleştiri tarihine bakıldığında "Garip hareketi" kadar tepki ile karşılanan bir başka harekete daha tesadüf edilemez.
🔸 Hareketin üç şairi de Orhan Veli, Melih Cevdet, Oktay Rıfat ilk şiirlerini Varlık'ta yayınladıkları günden itibaren sık sık eleştiriye maruz kalmışlardı.
🔸 Hakan Sazyek'in Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Garip Hareketi kitabında ifade ettiği gibi 1940 kuşağı şair ve yazarları da Garip'e tepkiliydi.
🔸 Nazım Hikmet, bu akıma toplumcu şiirin önünü kesmesi gerekçesiyle; Yahya Kemal ise geleneği yok sayması sebebiyle muhalifti.
🔸 Garip'e yönelik ilk eleştiriler, Garipçilerin şiirlerinin Varlık'ta yayımlanmasından hemen sonra bugünkü durumun tam aksine "alaya alma" ve "yok sayma" şeklinde gerçekleşti.
🔸 Orhan Veli, Melih Cevdet ve Oktay Rıfat şiirlerini yayımladıktan sonra bilhassa mizah dergilerinde tepki ve alayla karşılandı.
🔸 Edebiyatçıların dönemin mizah dergilerinde yer alması, Garip hareketinin bu tarz dergilerde gülünç duruma düşürülmesine kolaylık sağlamıştı.
🔸 Mizah dergileri incelendiğinde tenkitlerin çoğu Akbaba dergisinin iki yazarı Yusuf Ziya Ortaç ve Orhan Seyfi Orhon tarafından ortaya konuluyordu.
🔸 Mizah dergilerine yansıdığı gibi Garip akımı edebiyat dergilerinde de yansımasını buldu. Oluş dergisinin 1939 yılında "Sanat ve Edebiyat Hareketleri" üst başlığı altında "Yeni Şiir Hakkında Bir Konferans" adlı bir yazı kaleme alındı. Bu yazıda şu ifadelere yer verildi.
"Geçen hafta pazartesi günü Nurullah Ataç, Ankara Halkevi salonunda "Yeni Şiir"e dair bir konferans verdi. Nurullah Ataç evvela şiirde manayı izah etti. Şiirde mananın esas olmadığını söyledikten sonra fakat bunun şiir manasız şeyler demek olmadığını, zira şiirin bir kelam sanatı olduğunu ve her söz terkibinin ister istemez bir mana taşıyacağını anlattı….
Eski şiir görüşleriyle bugünkü şiir görüşünü mukayese ettikten sonra yeni şairlere temas ederek dedi ki: "Evet bizde şiir anlayışı yüz seneden fazla bir zamandır inhitata uğramıştır. Her yeni hareket muhakkak ki bir aksi tesir doğuracaktı. Yeni şairler de büyük bir anlaşmazlıkla karşılandılar. Bugün yine bir şüphe ve inkar devresi geçiriyoruz." (M.A; "Yeni Şiir Hakkında Bir Konferans", Oluş, sayı:19, c.1,7 Mayıs 1939, s.318)