Arama
Osmanlı'da çocuk dergileri ve dil eğitimine katkıları
Dünün küçükleri büyür, bugünün sözü geçen bireyleri olur. Kar tanesinin çığa dönüşmesi misali her çocuk bir toplumun, tarihin gidişatını etkileyecek güçtedir. Tarihler boyunca da bunun farkında olan Osmanlı, dergi ve gazetenin edebiyatımıza dahil olmasıyla çocukları da unutmadı. Onlar için eğitici ve öğretici, aynı zamanda da eğlendirici dergileri yayımladılar. İşte, tüm yönleriyle Osmanlı'da çocuk dergileri…
Tasarımı sade olan bu kapaklarda derginin o sayısında ele alınan konuya ilişkin bir resimde bulunmaktadır. Çalışma kapsamında incelenen Çocuklara Talim dergisinin sekiz nüshasında (2 ile 9 numara arası nüshalar) toplam 21 adet resim yer almaktadır. Bu resimlerin 15 tanesinde imza yer almaz iken 6 tanesinde "Antranik" imzası bulunmaktadır. İçerik noktasında ansiklopedik bilgilerin yanı sıra genel ahlaka ilişkin konuları da ele alan Çocuklara Talim dergisinin okuyucu kitlesi olarak ilkokul düzeyinde bulunan çocukları hedef aldığı söylenebilir.
Çocuklara Talim dergisi dil öğretimi konusunda iki yöntem kullanılır. İlk yöntem Türkçe kelimelerin Arapça ve Farsça karşılıklarının verilmesi; ikinci yöntem ise yabancı dillerden Türkçeye geçen kelimelerin etimolojisi ve anlamlarının birlikte verilmesidir. Derginin dil öğretiminde kullandığı Türkçe kelimelerin Arapça ve Farsça karşılıklarının verilmesi yöntemi okuyucuya "üç lisan" başlığı ile ayrı bir bölümde verilmektedir. Söz konusu "üç lisan" başlıklı bölüme ilk kez derginin ikinci sayısında rastlanır. Bu sayıda toplam 22 kelime bulunur. Verilen kelimeler vücut organlarına ve doğaya ait kelimelerdir: "Omuz, kol, dirsek, bilek, el, parmak, tırnak, kaburga, karın, sırt, güneş, ay, yıldız, gün, gündüz, gece."
Derginin üçüncü sayısında "üç lisan" başlığı altında verilen kelime sayısı 17'dir. Genel olarak verilen kelimeler aile ve din ile ilgili kelimelerdir. Bu kelimeler: "Tanrı, celal, peygamber, âdem, insan, erkek, kadın, karı, çocuk, oğlan çocuk, kız çocuk, baba, ana, erkek kardeş, kız kardeş, oğul ve kız"dır.
Derginin altıncı sayısında ise 11 hayvan ismi verilmiş. Bu sayıda verilen kelimeler ise şunlardır: "at, eşek, öküz, inek, kedi, köpek, katır, koyun, kuş, tavuk, deve…" Buradaki kelimelerin Arapça karşılıklarından ikisi eş anlamlısıyla birlikte verilmiştir.
"Üç lisan" bölümü dördüncü ve son kez olarak derginin dokuzuncu sayısında yer almıştır ve kelime sayısının en çok olduğu sayı bu sayıdır. Toplam 24 kelimenin Arapça ve Farsça karşılıkları verilmiştir. Verilen kelimeler meyve ve bitki isimleri ile günler ve rakamlardan oluşmaktadır: "üzüm, elma, nar, ayva, hurma, buğday, arpa, cumartesi, pazar, pazartesi, salı, çarşamba, perşembe, cuma, bir, iki, üç, dört, beş, altı, yedi sekiz, dokuz, on."
Çocuklara Talim dergisinin dil öğretimi konusunda kullandığı ikinci yöntem ise yabancı dillerden Türkçeye geçen kelimelerin etimolojisini ve anlamlarını birlikte vermektir. Bu yönteme derginin 4 sayısında (4,5,7 ve 8. sayılar) " bazı lügat" başlığı ile rastlanmaktadır: "Anafor-Rumca "anuforu" lafzından alınıp galat olarak anafor demekteyiz. Anafor; akıntının zıttıdır; yani denizdeki suların aşağı doğru akmasına "akıntı" denildiği gibi kıyı cihetlerindeki suların yukarı doğru akmasına da anafor derler."