Arama
Osmanlı'da çocuk dergileri ve dil eğitimine katkıları
Dünün küçükleri büyür, bugünün sözü geçen bireyleri olur. Kar tanesinin çığa dönüşmesi misali her çocuk bir toplumun, tarihin gidişatını etkileyecek güçtedir. Tarihler boyunca da bunun farkında olan Osmanlı, dergi ve gazetenin edebiyatımıza dahil olmasıyla çocukları da unutmadı. Onlar için eğitici ve öğretici, aynı zamanda da eğlendirici dergileri yayımladılar. İşte, tüm yönleriyle Osmanlı'da çocuk dergileri…
1768 yılında çıkan Le Journal d'edication (Eğitim Dergisi) ise Fransa'da gençler için yayımlanan ilk dergiydi. Bu derginin J.J. Rousseau'nun eğitimin ve insanın doğası üzerine yazdığı Emile kitabından sadece altı ay sonra yayımlanması dikkate değer. Dergi eğitim, din, bilim ve ahlak üzerine kalem oynatan en iyi yazarların yazılarının bir araya getirildiği bir periyodik olmayı hedefler.
1772 yılında Leipzig'de yayımlanan, Leipziger Wochenblatt für Kinder ise Almanya'daki ilk çocuk dergisi olarak değerlendirilir. İçinde hikâyeler, fabllar, doğayla ilgili konular, mektuplar ve bazı temsiller bulunur.
Osmanlı toplumunun gazete olgusu ile tanışması 18'inci yüzyılın sonlarına denk düşer. Fransız Büyükelçiliği tarafından 1795 yılında çıkartılan Bulletin des Nouvelles Osmanlı topraklarında yayınlanan ilk gazetedir.
Türkçe basının doğuşu ise 19. yüzyılın ilk yarısında gerçekleşir. 1831 yılında yayınlanmaya başlayan Takvim-i Vakayi Türkçe yayınlanan ilk gazete olmuştur. Osmanlı'da batı tarzında gazetenin gelişimi ise 1860 yılında Tercüman-ı Ahval'in yayınlanması ile başlamıştır.
Osmanlı'da Maarif-i Umumiye Nizamnamesi'nin yayınlanmasıyla birlikte, çocuklara yönelik süreli yayınlar da ortaya çıkmaya başladı. Bu nizamname ile eğitim, devlet işi olarak kabul edildi ve çocuk dergileri de bu süreçte eğitimin önemli bir parçası olarak kullanıldı. Yayınlanan çocuk dergilerinin içeriği oldukça kapsamlıydı. İçlerinden en önemlisi ise dil öğretimiydi. 1887-1888 yıllarında yayınlanan Çocuklara Talim dergisi yabancı dil öğretimi konusunda önemli bir yayın olarak karşımıza çıkmaktadır.
1869-1908 yılları arasında toplam 20 çocuk dergisi yayımlanırken, 1908 Meşrutiyetinden Cumhuriyet'e uzanan on beş yıllık zaman diliminde çıkan çocuk dergilerinin sayısı ise 23 idi.
Bu döneminde yayınlanan çocuk dergilerine bakıldığında Sadakât (1875), Arkadaş (1876) ve Bağçe (1880) dergilerinin pul vergisine tabi tutuldukları, Çocuklara Arkadaş (1881), Çocuklara Kıraat (1881), Çocuklara Talim (1887-1888), Çocuklara Mahsus Gazete (1896) ve Çocuklara Rehber (1897) dergilerinin ise pul vergisinden muaf tutuldukları görülür. 1881 yılından itibaren Resm-i Damga Nizamnamesi'nin ilgili maddesi gereğince çocuk dergilerinin eğitim ile ilişkili süreli yayın olarak kabul edildiği ve bu sebepten dolayı pul vergisinden muaf tutuldukları anlaşılır.