Arama
Peygamber sevgisinin edebiyata yansıması
Peygamber sevgisi, asırlarca edebiyatımızın en zengin kaynaklarından biri olmuştur. Müslüman hassasiyetin çağlar boyunca aktarıldığı bu kaynak, bilhassa klasik edebiyatımızın omurgasını teşkil etmiştir. Peygamberimizin hayatının anlatıldığı manzum ve mensur pek çok eser kaleme alınmıştır. Peygamber sevgisi edebiyatımızda o denli etkili olmuştur ki Efendimizin hayatını, doğumunu, Mirac hadisesini ve hadislerini konu edinen müstakil türler ortaya çıkmıştır. Gelin, tarih boyunca boyunca peygamber sevgisi edebiyatımızda nasıl yer edinmiş yakından bakalım…
🔷 "Diriliş" kavramıyla zihinlerimizde özdeşleşen Sezai Karakoç, Peygamberimizi insanlığın dirilişine davet eden Allah'ın elçisi olarak tanımlar.
🔷Karakoç, geçmişte olduğu gibi bugünün de inşası için yeniden dirilişi sağlamak maksadıyla Peygamber Efendimizi bugüne davet eder:
"Yetiş ayağının tozu olduğumuz peygamber
Yetiş her zaman diri olan varlığınla
Yetiş yak lâmbamızı
Yetiş aydınlat karanlığımızı
Yetiş yeşillendir çöllerimizi
Yetiş dirilt insanımızı
Seni sevenin ismiyle yetiş bize
Yetiştir bize
Günahlarımızı kül edecek ateş harmanını
Verim yağmuru insin ülkemize"
🔷 Peygamberimiz Hz. Muhammed'in doğumunu esas alan tür mevlid olarak adlandırılır. Mevlid, Peygamberimizin kutlu doğumunu anlatan eserlerin ortak adıdır. Mevlid kelimesi, "doğum yeri ve zamanı" anlamına gelir.
🔷 Mevlid, Türklerin İslam'ı kabul etmesinden sonra bir edebi tür olarak ortaya çıktı. Bu türün ilk örneklerine Arap edebiyatında rastlanır. Arap edebiyatında karşımıza çıkan mevlidler çok geçmeden Türk edebiyatındaki yerini de almıştır. Na'tların içinde mevlidlerin ise ayrı bir yeri ve önemi vardır.
🔷Mevlidin edebiyatımızdaki konumu dini türler içerisinde her daim ön sıralarda olmuştur. Dini içerikler arasında sayı bakımından en zengin literatüre sahip türdür. 15. Yüzyılda Süleyman Çelebi'nin yazdığı Mevlid'in çok sevilmesi ve geniş kitlelere ulaşmasının da türün yaygınlaşmasında büyük bir rolü vardır.
🔷Süleyman Çelebi'nin yazdığı Vesîletü'n-Necât adlı mesnevinin ilk mevlid olduğu görüşü yaygın bir kabuldür. Fakat öncesinde Türkçe yazılmış mevlid benzeri eserlerin varlığı da söz konusudur. Bunlardan biri de Ahmed Fakihi'nin kaleme aldığı tasavvuf manzumesi olan Çarhnâme'dir.Nitekim Süleyman Çelebi'nin eserinde de Çarhname'dekine benzer ifadeler yer alıyıordu, şairin bu eserden etkilenmiş olduğu düşünülmektedir.
🔷Melid türünün en meşhur örneği; Süleyman Çelebi'nin Vesiletü'n-Necat isimli eseridir.
🔷Peygamberimize duyulan sevgi Süleyman Çelebi'nin bu eseriyle özdeşleşmiş ve asırlar boyunca dilden dile aktarılarak Türk toplumunda önemli bir yere sahip olmuştur.
"Amine hatun Muhammed annesi
Ol sadeften doğdu ol dür danesi
Çünki Abdullah´dan oldu hâmile
Vakt erişdi hefte vü eyyam ile
Hem Muhammed gelmesi oldu yakîn
Çok alametler belirdi gelmedin
Ol Rebiul evvel ayı nicesi
On ikinci gice isneyn gecesi
Ol gice kim doğdu ol hayrûl beşer
Anesi anda neler gördü neler
Dedi gördüm ol Habibin ânesi
Bir acep nur kim güneş pervanesi
Berk urup çıktı evimden nagehan
Göklere dek nur ile doldu cihan
Gökler açıldı ve feth oldu zulem
Üç melek gördüm elinde üç alem
Biri meşrık biri mağribde anın
Biri damında dikildi Kâ´benin
Bildim anlardan kim ol halkın yeği
Kim yakin oldu cihana gelmeği"
Peygamber sevgisiyle hafızalara kazınan isim: Süleyman Çelebi
🔷Süleyman Çelebi'nin Mevlid'inden sonra bu türde pek çok eser kaleme alınmıştır.
15. yüzyılda: Ahmed, Kerîmî, Ârif, Sinânoğlu, Hacı Mustafazâde, Ebu'l-Hayr, Hocaoğlu, Halil, Yahyâ b. Bahşî, Ahmed, Kerîmî, Ârif, Sinânoğlu, Hacı Mustafazâde, Ebu'l-Hayr, Hocaoğlu, Halil, Yahyâ b. Bahşî, Hamdullah Hamdî ve Emîri
16. yüzyılda: Muhibbî, Zâtî, Şemsî, Hasan Bahrî, Abdî, Behiştî, Mehmed Hevâî, Şehîdî, Visâlî Ali Çelebi, Nihânî ve Dervîş.
17. yüzyılda: Murâdî, Abdurrahman Ankaravî, Kuloğlu Mustafa, Aklî ve Cismî.
18. yüzyılda: Nahîfî, Salâhî, Bekâî, Ahmed Mürşidî, Selami Mustafa Efendi, Necîb ve Teşrifatçı Edîb Efendi Hasan İlmî, Râgıb Efendi, Kâmî, Keşfî, Nihânî, Rif'at ve Hasan Nâdir Efendi.
🔷 Son devir mevlit şairlerimiz içerisinde de Mehmed Fevzî Efendi, Mehmed Şemseddin, Ahmet Fehmi Sivâsî, İhramcızâde İsmail Hakkı, Çizmecizâde Vehbî, Tahir Nadi, Muhammed Lütfi yer almaktadır.
🔷 Mi'raciyyeler, Peygamberimiz Hz. Muhammed'in Mi'racını konu alan eserlerin genel adıdır. Aynı zamanda edebiyatımızdaki dini içerikli türler arasında da en revaçta olanıdır.
🔷 Ayrıca divanlarla din dışı mesnevilerde bu konuda şiirlere yer verilmesi bir gelenek halini almış, zamanla kasidelerin Mi'râciyye, mesnevilerin ise Mi'racnâme adıyla anıldığı zengin bir edebi tür oluşmuştur.
🔷Kur'an-ı Kerim'de bahsi geçen Mirac mucizesi Müslümanları çok etkileyen bir olaydır. Bu sebeple Müslüman müellifler, yüzyıllar boyunca İslam edebiyat ve sanatlarında Hz. Peygamber'in (sav) Mirac hadisesini konu alan eserler kaleme almışlardır. Edebiyatımızdaki en yaygın türlerden biridir.
Peygamberimizin kutlu Mi'rac hadisesini anlatan Mi'raciyyeler