Arama
Roman yazmak isteyenlerin bilmesi gereken terimler
Edebiyatımıza giriş serüveni çok da eski olmayan romanlar, bize uçsuz bucaksız dünyaların kapılarını aralar. 19. yüzyıldan bu yana roman da elbette pek çok değişime ve dönüşüme uğramıştır. Bilhassa postmodernizmin sağladığı imkanla türe olan bakış açısı değişmiş ve yeni teknikler romana dahil olmuştur. Değişim ve dönüşüm var olanları korumakla beraber, kendi terminolojisini de meydana getirmiştir. Peki, roman yazmak veya roman tekniklerine hakim olmak isteyen okuyucuların bilmesi gereken terimler nelerdir?
Gerçek ile kurmaca arasındaki ilişkiyi sorgulamak/sorunsallaştırmak için bilinçli ve sistemli olarak dikkati, anlatının bir kurmaca olduğuna çeken kurmaca türüdür.
📚Genellikle ironi ve yazarın anlatıya müdahalelerini içerir. Postmodern edebiyat tekniklerinden biridir. Figür olarak yazar da karakterler arasına dahil olur.
Üstkurmaca örnekleri
📚Bilge Karasu, Mustafa Kutlu, Oğuz Atay üstkurmaca tekniğini kullanan yazarlar arasındadır.
Örneğin Mustafa Kutlu Kapıları Açmak isimli uzun hikâyesinde anlatıcı bir karakter olarak karşımıza çıkar. Yazar hikâyenin başında uzunca kendi düşüncelerini okuyucuyla paylaştıktan sonra ''Lafı uzattığımın farkındayım. Biz esasen Zehra'nın hikâyesin anlatacağız'' diyerek okuyucuyu kurmaca bir metnin içinde olduğunu hatırlatır.
Yaşanmış, yaşanan ve yaşanacak olan her şeyi bilen, gören ve duyan anlatıcı türüdür. Kahramanların gönlü veya kafasından geçenleri okumaya kadar uzanır.
📚Anlatıcı, anlattığı olayların dışında durur, gören durumundadır. Anlatıcı, olaylara ve kahramanlara hâkimdir. Olayların nasıl gelişeceğini bilir ve görür. Olayları anlatırken kahramanların aklından geçenleri ve psikolojilerini yansıtır.
📚Üçüncü tekil şahıs ağzıyla konuşur. Yazarın dilini kullanır ve bu sebeple ona "yazar-anlatıcı" da denilir.
Kütüphanecilik hakkında bilmeniz gereken 20 terim
İç monolog, oyun, roman ve öyküde, kahramanların aklından geçen düşünceleri açığa vuran anlatı tekniğidir. Karakterin duygularını ve düşüncelerini, belirli bir mantık sırasıyla karakterin ağzından, olduğu gibi anlatılmasıdır.
📚Bu teknikte karakterin kendi kendine konuşmalarına yer verilir. Bunun yanı sıra bu teknikle karakterin duygu ve düşüncelerini akıcı ve sade bir biçimde günlük konuşma diliyle öğreniyoruz.
📚Bu teknik karakterin iç dünyasının okuyucu tarafından anlaşılmasında çok önemli bir yer tutar.
📚Recaizade Mahmud Ekrem'in Araba Sevdası, Oğuz Atay'ın Tutunamayanlar'ı iç monolog ve bilinç akışı tekniklerinin kullanıldığı romanlar arasında sayılabilir.
İç monolog örneği
"Belki de hiçbir şey söylemeden başarmalıydım bu işi. Benden bir karşılık beklemiyor. Ona yardım etmek mi bu? Bilmiyorum, bazen karıştırıyorum; özellikle, başımda uğultular olduğu zamanlar. Onun gibi düşünmeyi bilmek isterdim. Bana belli etmemeye çalışarak izliyor beni. Çekiniyor. Acele etmeliyim öyleyse" (Oğuz Atay- Unutulan)
Olaylar, kişiler, varlıklar okuyucuya doğrudan sunulduğu, anlatıcının, okuyucu ile eser arasına girmediği tekniktir. Okuyucunun dikkati eser üzerinde yoğunlaşır.
Gösterme tekniği örneği
"Küçük Ağa başını kaldırdı ve soran gözlerle baktı. Doktor çevik bir davranışla ayağa kalkmıştı. Gidecekti artık. Onun hâlâ soran gözlerine dost gözlerle bakarak:
-Çünkü, dedi. Küçük Ağa'nın siz oluşu... yani... nasıl söylemeli?.. Anlıyor musunuz veya anlatabiliyor muyum bilmem... Sizin gibi genç, güçlü, kuvvetli... ve bilhassa bilgili, akıllı biri oluşu... Kısacası işte siz oluşunuz benim için hususî bir kıymet ve ehemmiyet taşıyor." (Tarık Buğra, Küçük Ağa)
Roman akışı içinde karakterlerin birbiriyle yaptıkları konuşmalara diyalog denir. Bu teknikte karakterlerin birbirleriyle konuşmaları verilir. Karakterler arası çatışmaları veya karakterlerin birbirleri hakkındaki düşüncelerini bu teknik yardımıyla algılıyoruz.
📚Diyalog; olayın gelişmesinde, kahramanların ruhsal ve sosyal durumlarının açıklanmasında, konuşmalarda yatan kültür ögelerinin saptanmasında (ağız, şive, üslup), eserin daha dinamik bir hale gelmesinde ve hafiflemesinde oldukça etkilidir.
Diyalog örneği
Aşağıdaki örnekte Ali ve Yusuf'un fabrika sahibi hemşerileriyle ilgili düşüncelerini ve eğer istekleri yerine gelmezse gidip Laz Taşeronla anlaşacaklarını çok açık bir biçimde anlayabiliyoruz. Zaten bu yöntemin en güzel özelliği karakterlerin sade konuşmaları sayesinde verilmek istenen mesaj kolaylıkla okuyucuya ulaşabiliyor.