Arama
Tarihte toplumu dönüştürme ve kültürel hegemonya aracı olarak mizah dergileri
Mizah dergilerinin günümüze ait bir tür olduğunu mu düşünüyorsunuz? Oysa serüveni Osmanlı'ya dayanıyor. Tanzimat dönemi ile birlikte modern anlamdaki dergiciliğin yayın hayatına girmesi, farklı dergi türlerini de ortaya çıkardı. Bunlardan biri de mizah dergileri. Osmanlı'da 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yaygınlaşmaya başlayan ve değişen siyasi, sosyal, ekonomik koşullarla şekillenen mizah dergilerinin günümüzde olduğu gibi büyük oranda toplumsal algıyı şekillendirme rolü vardı. Osmanlı'da geleneksel mizah anlayışından Batılı mizah anlayışına geçişi ve mizah dergilerinin üstlendiği temsiliyet rolünü, dönemin mizah dergileri üzerinden inceledik.
1910'da Baha Tevfik tarafından yayın hayatına sunulan Eşek dergisi, haftada iki gün pazartesi ve perşembe günleri yayımlandı. Uzun ömürlü olmayan dergiler arasında yer alan Eşek, 16. sayısından sonra kapatıldı.
Diğer mizah dergileri gibi Eşek dergisinde de genellikle güncel ve siyasi olaylar konu edilir.
1920'de Sedat Simavi tarafından çıkarılan edebi ve siyasi mizah dergisidir. "Bükülen dudaklara biraz tebessüm vermek" mottosuyla çıkan dergi, kapanan Kalem ve Cem dergilerinin yerini tutacağını belirtti. İlk etapta iki haftalık çıkan dergi, zamanla haftalık olarak çıkmaya başladı ve 72 sayı basıldı.
Diken dergisinde Ahmet Rasim, Ömer Seyfettin, Rıza Tevfik, Aka Gündüz, Ziya Ortaç gibi önemli isimler de yer aldı.
Güleryüz haftalık mizah dergisidir. Diken dergisinin kapatılmasıyla Sedat Simavi tarafından çıkarılan dergi, 1921'de yayın hayatına girdi. Güleyüz, ilk sayısını okuyucularına şu şiir ile müjdeledi:
"Güleryüz"üm, somurtganlık istemem
Ne söylesem inan olsun, şakadır
Sözlerimde ne keder var, ne elem,
Bazı ciddi bile dursam: cakadır!"
Dergi yayın hayatı boyunca Anadolu'daki Milli Mücadele'yi destekledi. Aynı zamanda Güleryüz dergis iAtina mizah dergilerinde Türklere karşı yapılan çirkin karikatürlere cevaben pek çok yazı ve karikatür yayınladı.
1922'de Refik Halit Karay tarafından yayımlanan siyasi mizahi dergiler kategorisinde yer alır. Milli Mücadele'ye mizah yoluyla muhalefet eden derginin yayın hayatı kısa sürdü.
Orhon Seyfi, Halil Nihad, Rıza Tevfik, Fazıl Ahmet, Osman Cemal derginin ilk dönem yazarları arasında yer aldı. Aydede dergisinin yayın hayatı kısa sürse de çok sayıda yazar ve çizer yetiştirdi. 1948 yılında yeniden yayım hayatına girdi.
Refik Halit, Aydede'de, Mustafa Kemal, Enver Paşa, Yahya Kemal, Reşat Nuri, Halide Edip gibi isimleri hicvetti.