Arama
Tatarların günlük hayattaki tezahürleri: Maniler
Rusya sınırları içinde bulunan Kazan, yer altı kaynakları ve gelişmiş sanayisiyle önemli zenginliklere sahip. Bu zenginliklerin içerisine edebiyat alanı da giriyor. Öyle ki anonim türlerden biri olan maniler, Tatar Türklerinin kültüründe hususi bir mahal teşkil eder. "Qısqa cırlar" yani "kısa şarkılar" olarak anılan maniler, Tatarların sonbahar ve uzun kış gecelerini süsler. Çuha doldurma, kendirden ip yapma, dokuma tezgahı başında kumaş veya halı dokuma ve kaz yolma imecelerinde söylenir. Okurken keyif alacağınız Tatar manilerini sizler için derledik.
"Ak idelne ay kiçkende
Cır cırladım işkek işkende
Üzem cırlım üzem cılım
Şul cankayım iske tüşende"
"Ak İdil'i ay geçerken
Türkü söyledim kürek çekerken.
Kendim söylerim, kendim ağlarım
Şu güzelim akla düştükçe."
🔸 Çeşitli siyasi sebeplerden dolayı dağınık şekilde yaşayan Tatarlar'ın, günümüzde ancak küçük bir kısmı kendi vatanında bulunur. Yüzde sekseni İdil-Ural bölgesinde yaşayan bu milletin kalan yüzde yirmilik kısmı Rusya Federasyonu'nda, Orta Asya'da ve Doğu Türkistan'dadır.
🔸 Bunun dışında dünyanın birçok ülkesinde Tatar toplulukları vardır. İdil-Ural Tatarları; Kazan Tataları, Kasım, Kreşin, Mişer, Tipter gibi gruplara ayrılırlar.
"Citen külmek cil ala
İltep tinezge sala
İsen bulsa uylap kara
Bu tünyada kem kala"
"Keten gömlek yel alır
Götürüp denize atar.
Aklın varsa düşün bak.
Bu dünyada kim kalır?"
🔸 Tataristan'ın başkenti Kazan'dır. Naberejnıye Çelni, Tübenkama, Zey, Çistay, Elmet, Nurlat, Arça, Alabuga, Bolgar, Bavlı gibi önemli şehirleri içinde barındıran bu topraklar, zengin yeraltı kaynaklarına sahiptir. Yeraltı kaynakları açısından oldukça zengin olmakla beraber, küçük yüz ölçümüne rağmen endüstri ve tarım alanında da önemli gelişmeler kaydetmiş bir Türk coğrafyasıdır.
"Par at ciktem kiterge
Kerdem kineş iterge
Açtım kitab tüştü küzem
Aytken sabır iterge"
"Çifte at koştum gitmeğe
Girdim öğüt vermeğe.
Açtım kitap gördü gözüm
Söylemiş sabretmeğe."
🔸 Zengin sanayisi ve enerji kaynaklarıyla Tataristan, jeopolitik olarak önemli bir konumdadır.
"Bakçada güller bitiy me
Arasında bülbül ütiy me
Üzende kürep suleşmegeç
Hatka yazıp süzler bitiy mi"
"Bahçede çiçekler biter mi?
Arasında bülbül öter mi?
Kendin görüp konuşmazsan
Mektupla söz biter mi?"
🔸 Tatarların soyunun, İdil Bulgarlarının yerli Fin-Ugor kavimleri ve Altın Orda dönemi Kıpçaklarıyla karışmasından meydana geldiği kabul edilir. Ekonomik ve kültürel bakımdan oldukça gelişmiş olan İdil Bulgarları, İslam'ı resmen kabul eden ilk Türk devleti olmuştur.
"Barada turgaç yul berlen
Yulgınayem kitken kul berlen
İssezde yeget tügülidem
İsem betken uy berlen"
"Vardıkça yol ile
Yolum gitti el ile.
Akılsız yiğit de değildim
Aklım bitti fikirle."
🔸 Geçen yüzyılın ortalarına kadar yazı dili olarak Çağatayca kullanan Tatarlar, 19. yüzyıl sonlarında kendi diyalektleri olan Kazan Tatarcasını kullanmaya başlamışlardır. Böylece bugünkü Kazan Tatarcasının temeli atılır. 1927'ye kadar Arap alfabesiyle yazılan Tatarca, 1927-1939 yılları arasında Latin alfabesiyle yazılır, 1939'da yerini Kiril alfabesine bırakır.