Arama
Türk edebiyatına pitoresk bakış
Bugün teknolojinin gelişmesiyle beraber görüntü ve yazıyı birbirinden ayrı düşünemez olduk. Bu ifade ortaklığının tarihine dönüp bakığımızda hem faydacı hem de estetik kaygılar görürüz. Sanat kaygısıyla güzel manzaraların yazıya aktarılırken bir tablo gibi tasvir edilmesi pitoresk olarak tanımlanır. Farklı disiplinlerde başka anlamlara bağlansa da pitoresk, çoğu zaman güzel ve esrarengiz çağrışımlar için kullanılmıştır. Bu çok yönlü kavramı Türk edebiyatı bağlamında örneklerle ele aldık.
🔹 Mehmet Kaplan'a göre Tevfik Fikret'in şiirlerinde pitoresk üslup bir araç iken Cenap Şehabettin'in şiirlerinde amaç haline gelir. Tevfik Fikret'te gördüğümüz pitoresk endişe, Cenap Şehabettin'de bulunmaz. O, gerçekten de kelimelerle tablo çizmek için pitoresk üslubu benimsemiştir.
🔹Elhan-ı Şita şiirinde de Cenap Şehabettin'in gerçekten kar yağarken yaşanan o büyülü dakikaları tablolaştırdığını görürüz.
"Bir beyaz lerze, bir dumanlı uçuş;
Eşini gâib eyleyen bir kuş
Gibi kar
Karlar (…)
Ey uçarken düşüp ölen kelebek (…)
Gittiniz gittiniz siz ey mürgân,
Şimdi boş kaldı ser-te-ser yuvalar;"
(Cenab Şehabettin, Elhan-ı Şita)
🔹Refik Halit Karay, iyi bir gazeteci olmasının yanı sıra üretken bir edipti. O günün sosyal meselelerini bazen romanlarına konu eder bazense müstear isimlerle gazetede eleştirirdi. Nükteli ve kıvrak bir dile sahip olan Karay, aynı zamanda bir Türkçe virtüözüdür. Dili çok iyi kullanır, Türkçesi temiz ve yalındır.
🔹Usta yazarın aslında bir sistem ve toplum eleştirisi niteliğinde olan Şeftali Bahçeleri hikâyesinin girişinde yaptığı tasvirler ise bizi turuncu-yeşil ve rehavet uyandıran bir tablonun içine çeker.
«Irmağa giden yol, kasabadan kurtulunca, göz alabildiğine uzanan sayısız şeftali bahçeleri arasından geçerdi. Haziran içinde bile taşkın dere ayaklarının çamurlu, ıslak tuttuğu bu gölgeli yerlerde otlar bütün bir yaz mevsimi yeniden yeniye sürer, kızgın güneş, ağaçların tepelerinde meyvaları pişirirken, rutubetli toprakta birbiri arkasına yoncalar fışkırır, çayırlar kabarırdı. Suların serinliği, taze ot kokusu, gölgelik ve bereket içinde bahar, bu bahçelerde tâ kışa kadar uzanıp giderdi. »
(Refik Halit Karay, Şeftali Bahçeleri)
🔹Gazeteciliği ve kıvrak kalemi ünlü olan Ahmet Rasim gezi yazılarında, hatıratlarında pitoresk bir üslup kullanmış; manzaraları bir tablo gibi aktarmıştır.
🔹 Şehir Mektupları'na ait bir bölüm olan aşağıdaki pasaj, insanı Göksu da bir kayıkla gezerken hayatı ve duyguları hakkında sorgulamaya itiyor ve eş zamanlı olarak bizi o ıssız, ahenkli ve hüzünlü karanlığa çekiyor.