Arama
Ayet ve hadislerle İslam’da nefis muhasebesinin önemi
Nefis, insanın istek ve arzularının tamamını kapsayan bir kavram ve en büyük sınavlarından birisidir. Nefis muhasebesi ise kişinin kendisiyle yüzleşmesi ve kendisini kontrol etmesidir. Kur'an-ı Kerim'de nefis muhasebesine tabi olan toplumlar, insanlar için çıkarılan hayırlı ümmet olarak ifade edilmiş ve onların iyiliği emredip, kötülükten sakındırmaya çalıştıkları vurgulanmıştır. Nefis muhasebesi yapmak, akıl ve iradenin bir gereğidir. Peki, İslam'da nefis muhasebesinin önemi nedir?
🔸 Nefsini bilmek Allah'ı (CC) tanımanın en sağlıklı yoludur. "Nefsini bilen rabbini bilir" ifadesi bu bağlamda çok sık kullanılır. Nefis muhasebesinin önündeki en önemli zorluk, nefsin hesaba çekilmekten hoşlanmamasıdır. En tehlikeli boyutu ise, nefsi ilâh olarak benimsemektir. Kur'an-ı Kerim'de "hevâ" olarak nitelendirilen bu husus şöyle anlatılır:
"Nefsinin arzusunu ilâh edinen, Allah'ın; (hâlini) bildiği için saptırdığı ve kulağını ve kalbini mühürlediği, gözüne de perde çektiği kimseyi gördün mü? Şimdi onu, Allah'tan başka kim doğru yola eriştirebilir? Hâlâ düşünüp ibret almayacak mısınız?"
Câsiye, 45/23
🔸 Nefis muhasebesi yaparken kişi önceden işlediği günahları ve bunların hesabını nasıl vereceğini düşünmelidir. Çevresine karşı günah işlediğini kabullenmek istemese bile, kendi nefsine karşı bunu kabullenmek ve itiraf etmek zorundadır.
🔸 Tövbe, amelden sonra yapılan bir nefis muhasebesidir. Gazali bu durumu şöyle ifade etmiştir:
"Nefsi hesaba çekmek, bazen amelden sonra, bazen de sakındırmak için amelden evvel olur."
🔸 Hz. Peygamber (SAV), bir hadisinde bu hassas durumu şu şekilde dile getirmiştir:
"Mü'min, günahını, üzerine yuvarlanmasından korktuğu bir dağ zanneder. Günaha dadanmış kişi, günahını burnunun ucuna konmuş, ona bir şey söylediğinde uçacak bir sinek gibi görür."
Buhari, Daavât, 4
🔸 Konuya ilişkin bir ayette şöyle buyurulmaktadır:
"Kitap ortaya konur. Suçluları, kitabın içindekilerden korkuya kapılmış görürsün. "Eyvah bize! Bu nasıl bir kitaptır ki küçük, büyük hiçbir şey bırakmadan hepsini sayıp dökmüş!" derler. Onlar bütün yaptıklarını karşılarında bulurlar. Senin Rabbin hiç kimseye zulmetmez."
Kehf, 18/49
🔸 İnsan, bütün davranışlarının sürekli olarak kontrol altında tutulduğunu bilmelidir. Hz. Peygamber (SAV) tarafından "ihsan" olarak tanımlanan bu durum, şöyle ifade edilir:
"İhsan, sanki Allah'ı görüyor gibi kulluk yapmandır. Çünkü sen O'nu görmüyorsan da, O seni muhakkak görüyor."
Müslim, İman, 1