Arama
İslam felsefesi nedir? İslam felsefesi üzerine okuma listesi...
Felsefe; varlık, bilgi ve değerler alanıyla ilgili problemleri akılcı, tenkitçi yöntemlerle inceleyen ve temellendiren sistemli fikri faaliyetler bütünüdür. İslam felsefesi ise Müslüman filozofların ortaya koydukları felsefî düşüncenin genel adıdır. İslâm felsefesi, diğer felsefelerden konu ve metod yönünden farklı değildir. Batı felsefesine etkisi sanıldığından daha büyük olan İslam felsefesi hakkında bilgileri ve bu alanda yapılabilecek okumaları derledik.
Gazali'nin kendi düşünce hayatının gelişimini özetlediği, dönemindeki İslâmî inanç ve düşünce hareketlerini değerlendirdiği eseridir. Dini ilimleri ve sünneti ihya, bidatleri imha eden İmam-ı Gazali, bu hakikatleri avam nezdinde dahi tam ma'kes bulacak şekilde tasarlamış ve gerçekte ruhî, kalbî ve aklî olarak Allah'tan bir hayli uzaklaşmış olanları yeniden hidayete ve kurtuluşa sevk etmeye çağırmıştır. İmam-ı Gazali'nin hacimce küçük, fakat tesiri bakımından büyük olan El-Munkız-Mine'd-Dalâl eseri ömrünü hakikati aramaya adamış hakikat âşıkları için çok mühim bir kitaptır. Özellikle, ruh, kalb, fikir hatta hissi selamet ve istikamet arayanlar için bir başucu kitabı da denebilir.
Eser; İslâm kültüründe örneğine az rastlanır bir otobiyografi olması yanında, İslâm dünyasının inanç ve fikir hareketlerini değerlendiren ve daha da önemlisi, felsefî anlamda şüpheciliği o güne kadar benzeri görülmemiş bir şekilde temellendiren muhtevası ile İslâm düşünce tarihinin en özgün ürünlerinden biridir.
İbn Rüşd'ün dinle felsefeyi uzlaştırmak amacıyla kaleme aldığı eseridir. İslam düşüncesinin yüzyıllardır süregelen en önemli sorunlarından birini oluşturan; din-dünya, akıl-nakil, ilim-iman, şeriat-hikmet ilişkisinin belirlenip buna göre İslam'ın yeni gelişen olaylara intibak ettirilmesi meselesi, büyük fikir ayrılıklarının doğmasına hatta itikadi mezheblerin oluşumuna neden olmuştur. Konunun öneminden dolayı İslam bilgin ve düşünürlerinin büyük bir kısmı bu mevzuda eserler kaleme almışlardır. İbn Rüşd, eserinin başında asıl amacının, felsefe ve mantık gibi yabancı kökenli düşünce disiplinlerinin İslâm dini açısından meşruiyetinin tesbit edilmesi olduğunu belirtir. Filozof, bu konuda sağlıklı bir karara varabilmek için öncelikle felsefenin temel gayesinin belirlenmesi gerektiğini söyler. Ona göre felsefenin amacı, varlık üzerinde esaslı araştırmalarda bulunarak son tahlilde var olan her şeyi Allah'ın mevcudiyetine delâleti bakımından değerlendirmektir.
9. yüzyılda Yunanca'dan Arapça'ya çevrilen "Salaman ve Absal" öyküsü, başta İbn Sina'nın "Hay bin Yakzan'ı olmak üzere, birçok İslam düşünürünün yapıtlarına kaynaklık etti. Genellikle alegorik öyküler ya da öykümsü anlatılar olan bu yapıtlardan sadece biri, roman boyutlarına ulaştı ve bütün benzerlerini gölgede bıraktı: 12. yüzyılda Endülüslü İşraki düşünür İbn Tufeyl'in yazdığı "Hay bin Yakzan" ya da "Esrarü'l-Hikmeti'l-Meşrikiye." Bu ilk felsefi roman ve ilk robinsonad, Tanpınar'ın deyişiyle 'Müslüman âleminin tek romanı', 14. yüzyıldan başlayarak belli başlı Avrupa dillerine çevrildi; Defoe, Bacon, Spinoza ve More gibi pek çok düşünür ve sanatçı üzerinde etkili oldu.
İbn Sina, felsefeyi "insanın gücü ölçüsünde şeylerin hakikatlerini kavraması" olarak tanımlar. Fakat şeylerin hakikatlerini kavramak mümkün müdür? Mümkün olduğunu kabul ettiğimizde insan bu hakikatleri ne dereceye kadar kavrayabilir? Her ne kadar bu sorular, Kant'la birlikte Batı Felsefesinde adeta insanlık tarihinde ilk kez böylesine açıklıkla inceleniyor izlenimi verecek şekilde çokça tartışılmış olsa da bilinen felsefe tarihinde sofistlere kadar varan uzun bir geçmişi vardır. Felsefe, kelam ve tasavvuf benzer duyarlılık ve derinlikle ele alınmış ve insan gücünün sınırlarına ilişkin muhtelif görüşler ileri sürülmüştür. Bu kitapta, "insanın gücü ölçüsünde" ifadesinden ne anlamamız gerektiği, İbn Sina felsefesi bağlamında incelenmektedir.
"Karanlık odada bulunan insanlar bir fili nasıl tanıyabilir? Soruyu 'körlerin fili anlama çabası' olarak da kurgulayabiliriz. Körler bir fili nasıl tanır? Hiç kuşkusuz duyularının verisiyle! Peki sonra ne olur: Herkes kendisine göre 'fil şudur' diyecek ve bitmez tükenmez bir tartışma başlayacak. Ta ki odanın dışındaki birisi filin bütünü hakkında bilgi getirene kadar tartışma devam eder. Dini düşüncede odanın dışındaki veya gözleri açılmış olan kişi peygamberdir. 'Dini düşünce' peygamber rehberliğinde mutlak hakikate doğru yolculuğun-arayışın sistematik yöntemine verilen addır."
İslam Düşüncesi Üzerine; 'mutlak hakikat' veya meşhur örnekle 'filin tümünü' görmekle ilgili insanlığın kadim talebine dini düşüncenin önerdiği çözümle ilgili yazılardan, ikinci kısmı da aynı konularla ilgili değişik vesilelerle yapılmış röportajlardan oluşmaktadır. Birinci bölümde 'tasavvuf nedir?' sorusuyla başlayan yazıyı Gazali'nin el-Munkiz'i üzerindeki hacimli bir yazı ve nihayet İbnü'l-Arabi üzerindeki yazı takip etmiştir. Yazıların ana fikri, İslam metafizik düşüncesinde insanlığın 'fili bütün görmek-tanımak' talebine nasıl bir karşılık verildiğin tespitidir. Kitabın ikinci bölümü ise İslam düşüncesinin çeşitli sorunlarıyla ilgili yapılmış röportajlardan oluşur.
KİTABI İNCELEMEK VE SATIN ALMAK İÇİN TIKLAYIN
Ekrem Demirli'nin Fikriyat'ta yer alan tüm yazılarına ulaşmak için tıklayın...