Arama
İslam'a göre iş ahlakı nasıl olmalıdır?
Yaşamımızın büyük çoğunluğu bir koşuşturma içinde geçiyor. Geçim çabası, kimseye muhtaç olmadan yaşama mücadelesi, bizden sonrakilere mutlu bir hayat bırakma derdi… Hepsi birer maddi olanaklar bütünü baktığımızda… Peki, sarf ettiğimiz tüm bu çabanın içinde hiç mi maneviyat yoktur? Elbette ki var. Hayatımızı idame ettirirken bir taraftan da yaptığımız işi doğru yapmalı, sorumluluklarımızı en iyi şekilde yerine getirmeliyiz. İşte tam burada manevi bir güzelliğe kapı aralarız; iş ahlakına… İslam bize her konuda olduğu gibi iş hayatı konusunda da yol göstermiş, bizzat ticaretle uğraşan Peygamber Efendimizin (sav) yaşamından örnekler sunmuştur.
🔸Tüm bu manevi özelliklerin dışında işine önem vermek, hırsına yenik düşmemek, faize bulaşmamak, sabırlı olmak, ibadetleri aksatmamak, alçakgönüllü ve mütevazı olmak gibi birtakım hususlara da dikkat etmek gerekir ki hem bu dünyada hem de ahirette hesabını kolay verebileceğimiz şekilde bir yaşam sürelim. İş ahlakı görüldüğü gibi aslında tüm ahlaki değerleri içinde barındıran önemli bir sorumluluk olarak yaşamımızda yer ediniyor.
🔸Peygamber Efendimiz (sav); *"İnsanın, malını nereden kazanıp nereye harcadığından kıyamet günü sorguya çekileceğini" bildirmiş, kazancına haram karıştıranlar hakkında şu uyarıda bulunmuştur: *"Bir Müslümanı aldatan, yahut zarar veren veya hile yapan bizden değildir." (x)(*Et-Terğib ve't-Terhib, c. 1., s. 125 / *250 Hadis, s. 159)
🔸 Biliyoruz ki Peygamberlerimiz (sav) dünyevi işlerle de meşgul oldular. Hem insanlara faydalı olacak meslekler öğrettiler hem de kavimleri başkalarına boyun eğmekten kurtardılar. Hz. Adem'in çiftçilik, İdris peygamberin terzilikl, Nuh ve Zekeriya peygamberlerin marangozluk, Şuayp peygamberin hayvancılık, Davut peygamberin zırh, İbrahim peygamberin dokumacılık, Süleyman peygamberin ise hasırcılık yaptığı, Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (sav) de ticaret ile uğraştığı bilinir.
🔸 Kısaca, Peygamberlerimizin (sav) hayatlarını okuyarak, feyiz alarak bir Müslümanda olması gereken iş ahlakının/sorumluluğun nasıl olacağı net olarak şekillenmektedir.
(x)Peygamberler Tarihi kategorimizden tüm peygamberlerimizin hayatını okumak için tıklayın
🔸 İslâm'da iş ahlakı konusunda tevhid ile birlikte bazı başka kavramları da görmek mümkündür. Bunlar; huy, seciye,mizaç, muvazene, sorumluluk bilinci, kesb, vicdan, özgür irade, ihsandır.
🔸 Tevhîd "bir şeyin bir ve tek olduğunu kabul etmek" demektir. Tevhid inancına gönülden bağlı olmak demek, yaşamın her alanındaki her şeyin Allah'a ait olduğunu kabul etmek ve bu düşüncenin güzelliğiyle "davranışlardan sapmamak" demektir. İş ahlakı noktasında oldukça mühim bir yerdedir tevhid... Allah'ın emirlerine riayet etmeye, yasaklarından kaçınmaya ve doğru olanı yapmaya teşvik eder..
🔸 Huy, seciye, mizaç ahlaki değerlerimizi belirleyen, davranışlarımıza yön veren kısaca tabiatımızda yer alan özelliklerimizi ifade etmek için kullanılan terimlerdir ki bu terimler de ahlakımızın gelişiminde büyük rol oynar. Mizacımız bile yaptığımız bir işte gösterdiğimiz bir davranışta, hakkımızda iyi veya kötü çıkarımların yapılmasını sağlar. İş ahlakı yaşamında da doğru ve dürüst davranmamızda bu terimlerin yeri de önemlidir. Öncelikle huyumuzu bilmeli, mizacımıza uygun davranmalı; topluma iyi ve yararlı bireyler değilsek bir an önce düzeltmek için işe başlamamız gereklidir.
🔸 Denk veya dengede olma durumunu ifade eden muvazene, her Müslüman'ın hayatında gayret etmesi gereken bir dinamik özelliktir. Sahip olanla olmayan arasındaki dengeyi korumak için Allah Teala, gösterişçi tüketimi yasaklar. İsra suresi 35. ayetinde şöyle buyurur:
🔸 Sorumluluk bilinci ise bir toplumda ahlaki değerlerin yerleşmesi ve korunmasını sağlar. Allah Teâla pek çok ayetinde günahtan kaçınmayı; Peygamber Efendimiz (sav), Müslümanların takva üzere olmalarını ve ömürlerini hayırlı işlerle geçirmelerini buyurmuştur.
Ebû Ümâme Sudey b. Aclân el-Bâhilî (ra) anlatıyor: "Vedâ Haccı hutbesinde Resûlullah'ın (sav) şöyle dediğini işittim; "Allah'tan sakının, beş vakit namazınızı kılın, Ramazan orucunuzu tutun; mallarınızın zekâtını verin ve amirlerinizin sözünü dinleyin ve böylece Rabbinizin cennetine girin." Tirmizî, Cum'a, 80
🔸 Kurân-ı Kerîm'de kesb kişinin sorumluluğuna konu olan, karşılığını göreceği belirtilen her türlü inanç, düşünce ve faaliyetini belirtmesi yanında özellikle iş ve ticaret hayatında elde ettiği maddî kazançlar için de kullanılmıştır.
🔸 Râgıb el-İsfahânî, kesbi "faydalı olduğu düşünülen şeyi elde etme çabası" şeklinde tanımladıktan sonra kişinin kendisinin ve başkasının yararına olan şeyleri kazanmak için çalışmasına kesb, yalnız kendisi için faydalı olanı kazanma çabasına da iktisab dendiğini belirtir. Ahlaki yolculuğumuzda kesbe ulaşabilmek için bu kavramı daha çok özümsemek gereklidir.
🔸 İnsanda iyiyi-kötüyü ayırt eden, iyilikten huzur, kötülükten azap duymasını sağlayan, davranışları hakkında âdil bir yargıya iten vicdan da ahlaki yolculukta önemli bir yer teşkil eder. İnsan olabilmenin en güzel hasletleri arasında yer alan bu kavram da yaşamımızın her alanında bizi doğruya götürecek olan özelliklerimizden biridir.
🔸 Özgür irade kişinin eylemlerini, niyet ve amaçlarına göre kontrol altında tutabilme ve belirleme gücüdür. Allah'ın iradesine boyun eğmiş bir Müslüman özgür iradesini de ahlaki olarak doğru yolda kullanacaktır.
🔸 Son kavram ihsan ise iyilik ve lütufta bulunmak, bir işi en güzel şekilde yapmak, Allah'a ihlâsla kulluk etmek anlamlarında kullanılan bir terimdir ki iş ahlakı ve bittabi ki tüm yaşamımızda, en çok gerekli olanlardan biridir.