Arama
İslam'a göre iş ahlakı nasıl olmalıdır?
Yaşamımızın büyük çoğunluğu bir koşuşturma içinde geçiyor. Geçim çabası, kimseye muhtaç olmadan yaşama mücadelesi, bizden sonrakilere mutlu bir hayat bırakma derdi… Hepsi birer maddi olanaklar bütünü baktığımızda… Peki, sarf ettiğimiz tüm bu çabanın içinde hiç mi maneviyat yoktur? Elbette ki var. Hayatımızı idame ettirirken bir taraftan da yaptığımız işi doğru yapmalı, sorumluluklarımızı en iyi şekilde yerine getirmeliyiz. İşte tam burada manevi bir güzelliğe kapı aralarız; iş ahlakına… İslam bize her konuda olduğu gibi iş hayatı konusunda da yol göstermiş, bizzat ticaretle uğraşan Peygamber Efendimizin (sav) yaşamından örnekler sunmuştur.
🔸 İslâm'da iş ahlakı konusunda tevhid ile birlikte bazı başka kavramları da görmek mümkündür. Bunlar; huy, seciye,mizaç, muvazene, sorumluluk bilinci, kesb, vicdan, özgür irade, ihsandır.
🔸 Tevhîd "bir şeyin bir ve tek olduğunu kabul etmek" demektir. Tevhid inancına gönülden bağlı olmak demek, yaşamın her alanındaki her şeyin Allah'a ait olduğunu kabul etmek ve bu düşüncenin güzelliğiyle "davranışlardan sapmamak" demektir. İş ahlakı noktasında oldukça mühim bir yerdedir tevhid... Allah'ın emirlerine riayet etmeye, yasaklarından kaçınmaya ve doğru olanı yapmaya teşvik eder..
🔸 Huy, seciye, mizaç ahlaki değerlerimizi belirleyen, davranışlarımıza yön veren kısaca tabiatımızda yer alan özelliklerimizi ifade etmek için kullanılan terimlerdir ki bu terimler de ahlakımızın gelişiminde büyük rol oynar. Mizacımız bile yaptığımız bir işte gösterdiğimiz bir davranışta, hakkımızda iyi veya kötü çıkarımların yapılmasını sağlar. İş ahlakı yaşamında da doğru ve dürüst davranmamızda bu terimlerin yeri de önemlidir. Öncelikle huyumuzu bilmeli, mizacımıza uygun davranmalı; topluma iyi ve yararlı bireyler değilsek bir an önce düzeltmek için işe başlamamız gereklidir.
🔸 Denk veya dengede olma durumunu ifade eden muvazene, her Müslüman'ın hayatında gayret etmesi gereken bir dinamik özelliktir. Sahip olanla olmayan arasındaki dengeyi korumak için Allah Teala, gösterişçi tüketimi yasaklar. İsra suresi 35. ayetinde şöyle buyurur:
🔸 Sorumluluk bilinci ise bir toplumda ahlaki değerlerin yerleşmesi ve korunmasını sağlar. Allah Teâla pek çok ayetinde günahtan kaçınmayı; Peygamber Efendimiz (sav), Müslümanların takva üzere olmalarını ve ömürlerini hayırlı işlerle geçirmelerini buyurmuştur.
Ebû Ümâme Sudey b. Aclân el-Bâhilî (ra) anlatıyor: "Vedâ Haccı hutbesinde Resûlullah'ın (sav) şöyle dediğini işittim; "Allah'tan sakının, beş vakit namazınızı kılın, Ramazan orucunuzu tutun; mallarınızın zekâtını verin ve amirlerinizin sözünü dinleyin ve böylece Rabbinizin cennetine girin." Tirmizî, Cum'a, 80
🔸 Kurân-ı Kerîm'de kesb kişinin sorumluluğuna konu olan, karşılığını göreceği belirtilen her türlü inanç, düşünce ve faaliyetini belirtmesi yanında özellikle iş ve ticaret hayatında elde ettiği maddî kazançlar için de kullanılmıştır.
🔸 Râgıb el-İsfahânî, kesbi "faydalı olduğu düşünülen şeyi elde etme çabası" şeklinde tanımladıktan sonra kişinin kendisinin ve başkasının yararına olan şeyleri kazanmak için çalışmasına kesb, yalnız kendisi için faydalı olanı kazanma çabasına da iktisab dendiğini belirtir. Ahlaki yolculuğumuzda kesbe ulaşabilmek için bu kavramı daha çok özümsemek gereklidir.
🔸 İnsanda iyiyi-kötüyü ayırt eden, iyilikten huzur, kötülükten azap duymasını sağlayan, davranışları hakkında âdil bir yargıya iten vicdan da ahlaki yolculukta önemli bir yer teşkil eder. İnsan olabilmenin en güzel hasletleri arasında yer alan bu kavram da yaşamımızın her alanında bizi doğruya götürecek olan özelliklerimizden biridir.
🔸 Özgür irade kişinin eylemlerini, niyet ve amaçlarına göre kontrol altında tutabilme ve belirleme gücüdür. Allah'ın iradesine boyun eğmiş bir Müslüman özgür iradesini de ahlaki olarak doğru yolda kullanacaktır.
🔸 Son kavram ihsan ise iyilik ve lütufta bulunmak, bir işi en güzel şekilde yapmak, Allah'a ihlâsla kulluk etmek anlamlarında kullanılan bir terimdir ki iş ahlakı ve bittabi ki tüm yaşamımızda, en çok gerekli olanlardan biridir.
🔸 İslamda iş ahlakına verilen önemin neticesinde bazı kuruluşlar da açılmıştır. Örneğin bunlardan biri ahilik teşkilatıdır.
🔸 Ahî kelimesi kardeşlik anlamına gelir. Türk ve İslâm dünyasında iş ve meslek ahlakına ilişkin ilk kuruluşun fütüvvet teşkilatı olduğu bilinir. Gençler arasında kurulan bir teşkilat olduğu için de fütüvvet şeklinde adlandırılmıştır. Ca'fer es-Sâdık'a göre fütüvvet; ele geçen bir şeyi tercihen başkalarının istifadesine sunmak, ele geçmeyen bir şey için de şükretmektir. Teşkilatın ilk kez kurumsallaşması Abbasi halifesi Nâsır-Lidînillâh ile gerçekleşmiştir.
"İman edip dünya ve ahiret için yararlı işler yapanlar bilmelidirler ki, biz güzel iş yapanların ecrini asla zâyi etmeyiz." Kehf, 18/30.
(x)Bünyamin Topçuoğlu'nun sesinden Kehf Suresi...
(x)Fatih Akman'ın sesinden Kehf Suresi...
🔸 Ahîlik ise Horasan erenlerinin Anadolu'nun Türkleştirilmesi aşamasında kurulmuş bulunan ve kökü fütüvvet teşkilatında olan esnaf örgütlenmesinin adıdır. Âhilikte, iş ahlâkına verilen önem o derece ileriydi ki, iş / meslek ahlâkına sahip olmayan bir kişinin iş yaşamında başarılı olamayacağına, olsa bile bu başarısının kısa süreli olacağına inanılıyordu. Bu nedenle, iş ahlâkı ilkeleri, teşkilatın temel direkleri olarak görüldü. Ahîlikte hedef insanı mutlu kılmaktı. Temel amacı, kendine ve çevresine faydalı insanlar yetiştirmekti.
🔸 Âhi teşkilatları, 16. yüzyıldan itibaren gediklere / loncalara dönüşmüş, giderek toplumdaki etkinliğini kaybetmiş ve Sanayi Devrimi ile birlikte 20. yüzyıla girerken ortadan kaybolmuştur.
FİKRİYAT