Arama
İslam'ın evrensel insan hakları beyannamesi: Veda Hutbesi
Peygamber efendimizin Veda Haccı'nda 124.000'den fazla Müslümana yaptıkları vaz ve nasihatler, 'Veda Hutbesi' olarak adlandırılır. Veda Hutbesi, bütün insanlara yönelik olarak temel insan haklarını içeren evrensel mesajların verildiği ve insanlara yol gösteren muhteşem bir manifestodur. Kendi tabiriyle de "Ben de ancak bir muallim olarak gönderildim" nitelendirmesinde bulunan sözleri tatlı, fasılası dengeli, kelimeleri özlü Hz. Peygamber (a.s)'ı vefat yıl dönümünde sonsuz özlem ve rahmetle anıyoruz.
"Ey insanlar! Rabbiniz bir, babanız birdir. Hepiniz Âdem'in çocuklarısınız, Âdem ise topraktandır. Allah katından en değerli olanınız, O'na en çok saygı gösterip, emirlerine uyanınızdır. Arap'ın Arap olmayana bir üstünlüğü yoktur. (Eğer varsa) bu, ancak takva iledir..."
Eşitlik, insan onuruna yaraşan ve bireylere mutlaka sağlanması gereken bir nimettir ve en önemli haktır. Bu hakka insanlar ancak asırlar süren kan ve gözyaşlarıyla dolu mücadelelerden sonra kavuşabildi. İlk Çağ tamamen, Orta Çağ ise, büyük kısmı itibarıyla eşitliğin değil, eşitsizliğin hâkim olduğu devirlerdi. Hatta XX. asrın başlarında Amerika gibi devletlerde bile ırk ayrımı, yani siyah-beyaz ayrımı yapıldı ve pek çok ülkede hâlâ devam eder.
İslam'da tüm insanlar, insan olmaları hasebiyle eşittir. Hiç kimsenin kimseye bir üstünlüğü yoktur. Üstünlük konusunda tek ölçüt takvadır. Bu durum Kur'an'da şöyle ifade edilmektedir: "Ey insanlar! Şüphe yok ki, biz sizi bir erkek ve bir dişiden yarattık ve birbirinizi tanımanız için sizi boylara ve kabilelere ayırdık. Allah katında en değerli olanınız, O'na karşı gelmekten en çok sakınanınızdır. Şüphesiz Allah hakkıyla bilendir, hakkıyla haberdar olandır." (Hucurat, 49/13.)
Hz. Peygamber'in Veda Hutbesi'nde insanların birbirinden üstün olmadığını ifade ettiği veciz sözler, bütün insanların yaratılış itibarıyla ve insan olmaları hasebiyle birbirlerine eşit olduklarını net bir şekilde ortaya koyar. Yine Hz. Peygamber'in, bir başka hadisinde; "İnsanlar tarağın dişleri gibi eşittirler." (Acluni, Keşfü'l-Hafa, Hadis no: 2847.) buyurması, bu yargıyı perçinler.
İnsanlar aynı zamanda kanun önünde de eşittirler. Bundan maksat, insanların hukuki münasebetlerde, yani haklardan istifade ve yükümlülükleri ifada eşit olduklarını kabul etmektir. Yani renk, dil, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç sebebiyle insanlar arasında ayırım yapılamaz. Nitekim Kureyş'ten asil bir kadın hırsızlık yapmıştı. Bu durum ailesine ağır gelmiş ve cezasını affettirmek için bir yol arıyorlardı. Sonunda Rasulüllah'ın dostu Üsame'yi elçi olarak gönderdiler. O, durumu arz ettikten sonra, Hz. Peygamber bundan hoşlanmamış ve "Sizden önceki milletlerin helak olmalarının sebebi şudur ki; içlerinden şerefli birisi hırsızlık edince onu bırakır, cezalandırmazlar; zayıf birisi hırsızlık edince ona el kesme cezası uygularlardı. Allah'a yemin ederim ki, Muhammed'in kızı Fatıma da hırsızlık etse, şüphesiz onun da elini keserdim." (Müslim, Hudud, 8.) buyurmak suretiyle herkesin kanun önünde de eşit olduğunu ifade etmiştir.
Allah, insanı şerefli ve üstün bir varlık olarak yarattı ve ona insanca yaşayabilmesi için her türlü hak ve sorumluluğu kendisine tanıdı. Veda Hutbesi, hem insanın kendisinin sahip olduğu temel hak ve hürriyetleri, hem de başkalarının hak ve hürriyetlerinin korunması ve hak tecavüzü yapılmaması için insanlara yol gösteren muhteşem bir manifestodur.