Arama
Kalemin ince dokunuşu: Hüsn-i hat
İnsanoğlu estetik kaygılar çerçevesinde bir sanat dünyası ortaya koymuştur. İslamiyet de yapılan her işte güzele ulaşmayı hedeflemiştir. Kısaca bir kalem kullanılarak ortaya konan güzel yazı olarak özetlenebilecek Hat sanatı da Müslümanların estetik algılarında beslenip dışarı vurulan bir güzelliktir. Hat, kalbi manada Müslümanları birbirine bağlayan, bakıldığında insanların fazlaca etkilendiği bir güzel sanattır.
📌Hat, yazmak ve çizmek gibi anlamlara geliyor. Terim olarak ise belli bir estetik ölçüyü esas alarak Arap harflerini belli bir düzleme dökmektir. Yüzyıllar boyunca Hat sanatı gözde bir tür olmuş, hattatlar insanların gözlerini alamadıkları eserler ortaya koymuştur. Daha özel bir anlam ile Hat sanatı harflerin sırrının peşinde koşmak, harflerle sırdaşlık yapmak demektir.
📌 Belli bir dönem sonra Arap yazısı ifadesi İslam yazısı haline gelmiştir. İslam yazısı da tüm Müslüman diyarlarında okunmaya ve yazılmaya başlanmıştır. Hat sadece güzel yazı değildir; coğrafyadır, haritadır, büyük bir medeniyetin sınırları olmayan bir coğrafyanın ortak dilidir.
📌 Asırlardır dillerden düşmeyen bu *kelam-ı kibar çok büyük bir gerçekliğe dikkat çekmektedir. Bazı kavimler bazı yetenekleri ile öne çıkmışlardır. En güzel sesli kariler ekseriyetle Mısır'dan çıkmıştır. Bugün dünya üzerinde kabul gören anlayış Mısır okuyucu ise Abdulbasit Abdussamet'tir.
📌İstanbul ise Mushaf yazımının baş şehri olmuştur. Asırlar boyunca en iyi hattatlar İstanbul'dan çıkmış, ümmetin çocukları hat talim etmeye bin bir memleketten İstanbul'a gelmişlerdir. Milletimiz bu hususta önden gitmiştir. Bugün hala ümmetin en iyi hattatları bu topraklardan çıkmaktadır.
(x) *Kelam-ı Kibar: Güzel söz anlamına gelir. Kalıplaşmış ifadeler için kullanılır.
📌Genel tasnif olarak hat sanatçıları üçe ayrılmışlardır. İlk seviye hattatlar yazı derslerini okullarda veren "meşk hattatları"dır. Bu hattatlar ileri düzey olmakla beraber okullarda ders vermeleri hasebiyle orta düzey olarak kabul edilmişlerdir. İkinciler ise *istinsah yapan yahut sipariş üzere çalışan hattatlardır. Eskiden matbaa olmadığı için Mushaf isteyenler bir hattata yazdırmak suretiyle Mushaf edinirlerdi. Bu ciddi bir talep gören ve yoğun bir çalışma gerektiren bir meslekti. Tüm İslam coğrafyası yüzlerce yıl Mushaf çoğaltmayı bu şekilde gerçekleştirmiştir.
(x) *İstinsah: Kopya etmek
📌Üçüncü seviye hattatlar eserleri ile bir ekol oluşturmuş, talebeler yetiştirmiş hattatlardır. Şeyh Hamdullah, Hafız Osman, Ahmed Karahisari gibi isimler bu sınıfı oluşturlar. Hala aşılamamış, talebeleri tarafından yayılmış olan bu ekoller bugün hala kullanılmaktadır. Bu seviye hattatlar resmi ve gayri resmi olarak ders vermişlerdir. Ama geldikleri gelenek sebebiyle ekonomik bir karşılık istememişlerdir. Hattatlar arasındaki geleneğe göre en kıdemli ve ustaları "reisü'l hattatin" sıfatı ile anılırlardı.
(X) 🔍Bilgi Notu:Taklit, hattatın bir başka hat üstadının eserini aynen yazabilme hüneridir.
Yakut'ul-Mustasımı
➡Abdullah Sayrafi
➡Derviş Hasan b. İlyas
➡Süleyman Vasfi Efendi
➡Maraşlı Hayrettin
Şeyh Hamdullah
📌 Osmanlı hat ekolünün banisidir. Amasyalıdır ve 15. Asırda yaşamıştır. Maddi ve manevi eğitimini en iyi şekilde tamamlamıştır. II. Bayezid ile var olan dostluğu neticesinde epey itibar kazanmıştır. Sarayda bulunduğu zaman içerisinde şaheserler ortay koydu. II. Bayezid'in vefatından sonra bir süre *inzivaya çekilmiştir. Daha sonra talebe yetiştirmeye devam etmiştir. İslam sanat tarihinde yaşayan en uzun hat ekolü Şeyh Hamdullah Hat Ekolü olmuştur.
(x) *İnziva: Manevi olgunluğa erişmek için masivadan vazgeçme hali
(x) II. Bayezid Kimdir?
Fatih Sultan Mehmet'in oğlu, Yavuz Sultan Selim'in babası ve 8. Osmanlı padişahıdır. Derviş meşrep olması ve İslamiyet'e olan düşkünlüğü ile meşhurdur.
Şeyh Hamdullah ekolüne dahil olan büyük hattalar şöyle sıralanabilir;
➡Şerbetçizâde İbrahim Efendi
➡Mustafa Dede
➡Hüsameddin Hüseyin Şah
➡Şükrullah Halife
➡Pir Mehmet
📌Şeyh Hamdullah ekolü, bir dönem Anadolu'da en çok sevilen, en çok okunan hat olmuştur. Bugün dahi Şeyh Hamdullah hattı halen bilinmekte ve okunmaktadır.
Karahisarî Ahmed Şemseddîn
📌Aslen Afyonludur, II. Bayezid döneminde İstanbul'a yerleşmiştir. Ehl-i Hiref'ten olmuştur. Hayatı boyunca zühdâne bir hayat sürmüştür. Birkaç farklı üsluptan etkilenerek yeni bir form oluşturmuş bu şekilde bir ekol sahibi olmuştur. Yenilikleri sayesinde etrafında birçok talebe toplanmıştır. Kanuni Sultan Süleyman için Mushaf-ı şerif kaleme almıştır. Bu Mushaf dönemin medeniyet seviyesini gözler önüne sermektedir.
(x)Ehl-i Hiref: Osmanlı'da el sanatları ile uğraşan kişilere verilen genel isim.
Karahisarî ekolüne dâhil olan büyük hattalar şöyle sıralanabilir;
➡Matrakçı Nasuh
➡Üsküdârlı Hasan Çelebi
➡Erzurumlu Halid
➡İmam Mehmet Efendi
➡*Cezzar Abdullah Efendi
(x)*Cezzar: Deve kasabı anlamına gelmektedir.
(X) 🔍Bilgi Notu: Karahisari'nin olgunluk dönem eserleri Türk ve İslam Eserleri Müzesi'nde sergilenmektedir.