Kalemin ince dokunuşu: Hüsn-i hat

📌 İnsanoğlu estetik kaygılar çerçevesinde bir sanat dünyası ortaya koymuştur. İslamiyet de yapılan her işte güzele ulaşmayı hedeflemiştir. Kısaca bir kalem kullanılarak ortaya konan güzel yazı olarak özetlenebilecek hat sanatı da Müslümanların estetik algılarında beslenip dışarı vurulan bir güzelliktir. 📌 Hat, kalbi manada Müslümanları birbirine bağlayan, bakıldığında insanların fazlaca etkilendiği bir güzel sanattır. Sanat nedir? İslam'ın sanata bakış açısı nedir? 📌Hat, yazmak ve çizmek gibi anlamlara geliyor. Terim olarak ise belli bir estetik ölçüyü esas alarak Arap harflerini belli bir düzleme dökmektir. Yüzyıllar boyunca Hat sanatı gözde bir tür olmuş, hattatlar insanların gözlerini alamadıkları eserler ortaya koymuştur. Daha özel bir anlam ile Hat sanatı harflerin sırrının peşinde koşmak, harflerle sırdaşlık yapmak demektir. 📌 Belli bir dönem sonra Arap yazısı ifadesi İslam yazısı haline gelmiştir. İslam yazısı da tüm Müslüman diyarlarında okunmaya ve yazılmaya başlanmıştır. Hat sadece güzel yazı değildir; coğrafyadır, haritadır, büyük bir medeniyetin sınırları olmayan bir coğrafyanın ortak dilidir. 📌 Asırlardır dillerden düşmeyen bu *kelam-ı kibar çok büyük bir gerçekliğe dikkat çekmektedir. Bazı kavimler bazı yetenekleri ile öne çıkmışlardır. En güzel sesli kariler ekseriyetle Mısır'dan çıkmıştır. Bugün dünya üzerinde kabul gören anlayış Mısır okuyucu ise Abdulbasit Abdussamet'tir. 📌İstanbul ise Mushaf yazımının baş şehri olmuştur. Asırlar boyunca en iyi hattatlar İstanbul'dan çıkmış, ümmetin çocukları hat talim etmeye bin bir memleketten İstanbul'a gelmişlerdir. Milletimiz bu hususta önden gitmiştir. Bugün hala ümmetin en iyi hattatları bu topraklardan çıkmaktadır. (x) *Kelam-ı Kibar: Güzel söz anlamına gelir. Kalıplaşmış ifadeler için kullanılır. 📌Genel tasnif olarak hat sanatçıları üçe ayrılmışlardır. İlk seviye hattatlar yazı derslerini okullarda veren 'meşk hattatları'dır. Bu hattatlar ileri düzey olmakla beraber okullarda ders vermeleri hasebiyle orta düzey olarak kabul edilmişlerdir. İkinciler ise *istinsah yapan yahut sipariş üzere çalışan hattatlardır. Eskiden matbaa olmadığı için Mushaf isteyenler bir hattata yazdırmak suretiyle Mushaf edinirlerdi. Bu ciddi bir talep gören ve yoğun bir çalışma gerektiren bir meslekti. Tüm İslam coğrafyası yüzlerce yıl Mushaf çoğaltmayı bu şekilde gerçekleştirmiştir. (x) *İstinsah: Kopya etmek 📌Üçüncü seviye hattatlar eserleri ile bir ekol oluşturmuş, talebeler yetiştirmiş hattatlardır. Şeyh Hamdullah, Hafız Osman, Ahmed Karahisari gibi isimler bu sınıfı oluşturlar. Hala aşılamamış, talebeleri tarafından yayılmış olan bu ekoller bugün hala kullanılmaktadır. Bu seviye hattatlar resmi ve gayri resmi olarak ders vermişlerdir. Ama geldikleri gelenek sebebiyle ekonomik bir karşılık istememişlerdir. Hattatlar arasındaki geleneğe göre en kıdemli ve ustaları 'reisü'l hattatin' sıfatı ile anılırlardı. (X) 🔍Bilgi Notu:Taklit, hattatın bir başka hat üstadının eserini aynen yazabilme hüneridir. (X) Vav Tv'de yayınlanan 'İnsana Değer' programının Yakut'ul-Mustasımı Karahisarî Ahmed Şemseddîn Hafız Osman Efendi 📌Osmanlı son dönemi ve Cumhuriyet döneminde de Hat çalışmaları durmaksızın devam etmiştir. Çünkü en güzel yazıyı yazmak her kuşağı cezbetmiştir. Coşkun akan bu ırmak her türlü olumsuz şartlara rağmen debisini artırarak bir güzellik havzası oluşturmuştur. 📌Fikriyat'ın kıymetli yazarlarından Uğur Derman hocamız da ömrünü İslam sanatlarına ve bilhassa hüsn-i hatta vakfetmiştir. Hocamızın hat sevgisi üniversitede yıllarında başlamış ve bu aşk zamanla dallanıp budaklanmıştır. Hocamızı bu alana yönlendiren Haydarpaşa Lisesi'nden hocası Mahir İz olmuştur. Bu yönlendirmeler ve içerisinde başlayan aşk neticesinde hocamız 1955'de Üsküdar'ın manevi zatlarından Necmeddin Okyay Efendi'ye talebe olup icazet almıştır. Devam eden yıllar içinde Prof. Dr. Süheyl Ünver, Macid Ayral ve Halim Özyazıcı gibi büyük zatlardan istifade etmiştir. (x) Prof. Uğur Derman'ın Fikriyat'taki yazılarını okumak için tıklayın 📌Uğur Derman hocamız Medresetü'l-Hattâtîn Yüz Yaşında, Türk Hat Sanatının Şaheserleri, İslâm Kültür Mirâsında Hat Sanatı, Medeniyet Âleminde Yazı ve İslâm Medeniyetinde Kalem Güzeli, Emin Barın Hat Koleksiyonu, Doksandokuz İstanbul Mushafı, Kādıasker Mustafa İzzet Efendi Hilyesi gibi eserleri ile hat sanatının tarihine, inceliklerine ışık tutmaktadır. Hoca bu emekleri ile kuşaklar arasında bu hasletlerin taşınması gibi hürmet gösterilmesi gereken çok kıymetli bir vizyonu ihya etmektedir. (x) Prof. Uğur Derman'ın hat tavsiyeleri için tıklayınız. ➡ Şeyh Hamdullah'ın 'Nesih, Rika, Sülüs' bir hat levhası bugün Dublin'deki Chester Beatty Kütüphanesindedir. ↗Divit: Yazı malzemelerini koruyan mahfaza. Sözlükte altı kalem anlamına gelir. *Istılah olarak ise aynı yazının muhtelif üsluplarını ifade eder. Aklâm-ı sitte; tevkî ve rikâ, muhakkak ve reyhânî, sülüs ve nesih hatlarını ifade eder. Bunlar birbirini andıran, kalem ağızlığının derecelerine göre ortaya çıkan yazı çeşitleridir. Müslümanların hayata bakışlarını anlatan en güzel işlerden biri de hüsn-i hattır. Hat onlarca yıl alan, kendi terbiye metoduna sahip bir sanattır. Bu süreç zor olduğu kadar Kur'an'la mülaki olma sonucunda büyük bir rahmet vesilesidir. Hakka karşı olan güzel hasletler harfler aracılığı ile sanata dönüşmüştür. İslam harfleri ve İslam sanatları işte böyle halis duyguları ifade eden ve rahmet çeken olgulardır.