Kuss bin Saide kimdir? Kuss bin Saide'nin meşhur hutbesi...

Kuss b. Sâide el-İyâdî, Cahiliye döneminde yaşayan ve yetiştirdikleri hatiplerle tanınan İyâd kabilesine mensuptu. Aynı zamanda muammerûn denilen uzun ömürlü kimselerdendi. 100 yaşından fazla yaşayanlar bu isimle adlandırılıyordu. Miladi 600 yıllarında vefat ettiğine dair görüş birliği bulunsa da doğum tarihi hakkında herhangi bir bilgi yoktur. Peygamberimizin iltifatına mazhar olan 3 sahabe Cahiliye döneminin önemli isimlerinden biriydi. Şair, tabip ve hitabeti güçlü kimseydi. Cahiliye döneminde putperest bir inanç yaygın olmasına rağmen o, Hz. İbrahim'in tevhid akidesine bağlı Hanif dinine mensuptu. Bu dönemde Hanif dinine mensup çok az kişi vardı. Hutbesinde değindiği konular sayesinde Peygamber Efendimizin duasına mazhar oldu. Yaşadığı dönemde bilgeliğiyle tanınan Kuss b. Sâide el-İyâdî, bulunduğu kavmin ileri gelenlerindendi. İnsanlar arasında husûmet yaşandığı zaman, aralarında adaletle hükmetmesi için kendisine gelirdi. O 'İddiada bulunana delil, inkar edene yemin gerekir' sözü doğrultusunda hareket ederdi. Bir topluluğa hitap ederken yüksek yere çıkılması, kılıca ya da asaya dayanılması gibi gelenekler onun tarafından başlatıldı. Peygamberimiz, başına gelen musibetlerde nasıl davranmıştı? Cahiliye döneminde düzenlenen panayırlar, ticareti geliştirerek ekonomiyi güçlendirirdi. Bunlardan bazıları uluslararası bazıları da mahalliydi. Bunlar arasında en meşhuru Ukaz'dı. 3 hafta devam eden bu panayırı Mekke halkı destekliyordu. Bu alanda sadece ticaret yapılmazdı. Aynı zamanda kültür, sanat ve edebiyatın zirvede olduğu, insanların hüner gösterdiği yerlerdi. Burada şairler şiirlerini söyler, hatipler konuşurdu. Bu kişilerden birisi de Kuss b. Sâide'ydi. Kuss b. Sâide'nin bir özelliği de özlü sözler söylemesiydi. Belagatinin kuvveti, lüzumsuz sözlerden uzak durmasıyla tanınırdı. Kuss bin Sâide, güzel öğütlerle insanları tevhid inancına davet ederek, Allah'a iman etmelerini söylerdi. Kıyameti hatırlatarak, dünyaya meyletmemelerini tavsiye etti. Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed'in dilinden dualar Peygamber Efendimiz, Ukaz Panayırı'nda 'Ey insanlar, geliniz dinleyiniz'' ile başlayan Kuss b. Sâide'nin bu hutbesini dinledi. Henüz Peygamberimize vahiy gelmeden, iki noktaya vurgu yaptı. İlki 'Allah'ın bir dini var ki şu anki dinden daha hayırlıdır' diyerek tevhid inancını göstermesiydi. Diğeri de 'Allah'ın bir peygamberi gelecektir ve onun gölgesi üzerimize düşmüştür' diyerek ilahi emirlerin haberini vermesiydi. Peygamberimiz nasıl hutbe okurdu? İlahi emirlerin nuru insanların gönlüne düştüğü vakit, çevre kabilelerden birçok topluluk İslam'la şereflenmek için Peygamber Efendimizin huzuruna geliyordu. Bunlardan biri de İyad kabilesiydi. Cârûd b. Abdullah başkanlığında gelen kabile ile görüşürken Peygamber Efendimiz 'Kuss b. Sâide'yi bilirsiniz, o ne yapıyor' diyerek bu ünlü hatibi sordu. Vefat ettiği kendisine söylenince Allah Resulü, tevhîd inancına vurgu yaptığı için çok beğendiği bu konuşmayı hatırlatmış, ancak ezberlemediğini söylemişti. Hz. Ebubekir, 'Ya Resulallah, benim aklımda, müsaade ederseniz tekrarlayayım' diyerek hutbeyi okudu. Peygamber Efendimizin dinleyip beğendiği bu hutbe şöyleydi: 'Ey insanlar! Geliniz, dinleyiniz, belleyiniz, dinlediklerinizi belleyiniz ve ondan faydalanınız. Gerçek şudur ki, yaşayan ölür, ölen fena bulur. Olacak olur, yağmur yağar, otlar biter; çocuklar doğar, anaların babaların yerini tutar. Sonra hepsi mahvolur gider. Olayların ardı arkası kesilmez; hepsi birbirini takip eder. Kulak veriniz, dikkat ediniz, gökte haber var, yerde ibret alınacak şeyler var. Yeryüzü bir sarayın döşemesi, gökyüzü bir yüksek tavan. Yıldızlar yürür, denizler durur. Gelen kalmaz, giden gelmez. Acaba vardıkları yerden hoşnut olup da mı kalıyorlar, yoksa orada bırakılıp uykuya mı dalıyorlar? Yemin ederim, Allah'ın bir dini vardır ki, şimdi bulunduğunuz dinden daha sevgilidir; Allah'ın gelecek bir peygamberi vardır ki, onun gelmesi pek yakındır. Gölgesi üzerinize gelmiştir. Ne mutlu o kimseye ki, ona inanıp doğru yolu bulur. Ne yazık o talihsize ki, ona karşı gelip isyan eder. Yazıklar olsun ömürleri gaflette geçenlere! Ey İyâd kabilesi! Hani babalarınız ve dedeleriniz, hani süslü köşkler ve taştan evler yapan Âd ve Semûd kavmi? Hani dünya varlığına aldanıp da kavmine 'Ben sizin en büyük rabbinizim' diyen Firavunlar, Nemrutlar! Onlar sizden daha zengin ve daha güçlü değiller miydi? Bu toprak onları değirmeninde öğütüp toz etti, yok etti. Kemikleri bile çürüyüp dağıldı. Evleri yıkılıp ıssız kaldı. Yerlerini, yurtlarını şimdi köpekler şenlendiriyor! Sakın onlar gibi etmeyin; onların yolundan gitmeyin. Her şey geçicidir. Kalıcı olan ancak Allah'tır ki, birdir, eşi ve benzeri yoktur. Tapılacak ancak O'dur. Doğmamış ve doğurmamıştır. Evvel gelip geçenlerden bizim ibret alacağımız şey çoktur. Ölüm ırmağının girecek yerleri var, ama çıkacak yerleri yoktur. Büyük küçük, genç yaşlı herkes göçüp gidiyor. Giden geri dönmüyor. İyice anladım ki, herkese olan bana da olacaktır...' Allah Resulü, tekrar dinlediği bu hutbeyi doğru bularak 'Allah Kuss'a rahmet eylesin. Kıyamet gününde onun ayrı bir ümmet olarak diriltileceğini umarım' buyurdu. Peygamber Efendimiz, İkaz kabilesi ile görüşürken o topluluktan biri kalkıp Kuss bin Sâide'nin şiirlerinden birini okudu. Bu dizelerde Peygamberimizin soyu olan Hâşimoğulları'ndan büyük bir peygamberin çıkacağı, açıkça bildiriliyordu. (İbn-i Kesîr, el-Bidâye, II, 234-241) 'Aşırı tutkusuyla gönül andı onu. 'Ey ölümü ve mezardaki ölüleri haber veren! Kuss bin Saide'nin oğluna şöyle vasiyet ettiği söylenir: 'Oğlum, otların ve süt karışımı içeceklerin bağırsaklar için yeterli olduğunu bil. Tat alma zevki onu sular. Bir şeyle seni kınayan kimsede onun benzeri vardır. Sana zulmeden kimse kendisine zulmeden kimse bulur. Sen ne zaman kendinden aşağısına adil olursan, senin üstündekiler de sana adil olur. Bir şeyi yasaklarsan önce kendin ona uy. Yemeyeceğin şeyi toplama, ihtiyacın olmayan şeyi yeme. Seni hastalandırır. Eğer biriktirirsen senin topladığın ancak salih amel olsun. İffetli fakir gibi ol. Zenginin ortağı ol ki kavmine lider olursun. Meşgul olan kimseyle istişare etme her ne kadar çok akıllı ve kararlı biri bile olsa. Korkakla da istişare etme, çok anlayışlı ve ilim sahibi olsa bile. Boğazına ancak zorlukla çıkarabileceğin bir halka takma. Tartışırsan adil ol. Söylediğin zaman doğruyu söyle. Kimseye canını emanet etme, ne kadar yakın olsa da. Emanet edilen kişi senin seçimin olsa bile, eğer sen bunu yaparsan vekilliğin devam etmez. (Yapacağın şeyi kendin yap.) Senin emanet ettiğin kişi onu yapmaz. Sen vekil olursun. Hayatta kaldığın sürece ihanette sen onun kölesi haline gelirsin. Senin adına kötülük yapmış olsa sen onu en iyi yapan olursun. Eğer senin adına vefâkar davranırsa övülen kişi senden daha aşağı olur.'

Kuss bin Saide kimdir? Kuss bin Saide'nin meşhur hutbesi...

KUSS B. SÂİDE KİMDİR?