Arama
Nefis terbiyesinde kullanılan Mevlevi terimleri
Manevi bir mektep olarak adlandırılabilen Mevlevilikte, edepten ileri gelen terimler bulunurdu. Edep ve erkan çerçevesinde nefis terbiye edilmeye çalışılırdı. Örneğin "çerağı söndürmek", denmez "çerağı dinlendirmek" tabiri kullanılırdı. Ciddi bir disiplin ile nefis terbiyesinde kullanılan Mevlevi kavramları derledik.
Kandil, mum anlamlarına gelen çerağ, tekkelerde mumları uyandıran canın adıdır. Tekkelerde çerağın yakılması veya söndürülmesi gerektiği zaman "çerağı yak", "çerağı söndür" denilmez "çerağı uyandır", "çerağı dinlendir" denilirdi. Çerağ nefesle üflenerek söndürülmez, elin hareketleriyle dinlendirildi. Çerağcı, önemli hizmetlerden biri sayılırdı. Güneş batma zamanı, meydanlarda bir mum yakılırdı ki, buna çerağ denirdi. Akşam ezanı okunduktan sonra, mescidin mumları bu çerağ ile uyandırılırdı. Yemekhanedeki mumlar da, aynı minval üzere tutuşturulur ve bu tutuşturma işinden önce şeyh yahut en kıdemli dede, "çerağ gülbangi" okurdu. "Çerağ-ı rûşen ziyâ-yı imân, dem-i Hazret-i Mevlâna Hû diyelim Hû" ifadelerinden sonra, hep birlikte "Hû" çekilir ve sofraya oturulurdu. Çeraği meydandaki mum tepsilerini hazırlayıp mumlarını yakan ve mescidin mumlarıyla kandillerini uyandıran kişidir.
Mevlevîlerde, tarikata ilk giren dervişin bulunduğu merhaledir. İlk terbiyenin verildiği yer olan matbahta hizmet eder. Herkes ona hizmet buyurabilirdi. Ayakçı ortalığı süpürür, abdesthaneyi yıkardı.
Genellikle geceleri yapılan bir ayindir. Bu mevlevihanenin semahanesinde değil, meydan-ı şerif denilen bölümünde yapılır. Bu ayine sadece dedeler değil, muhipler de katılabilirdi.
Ahîler, Mevleviler ve Bektâşîlerde sağ ayağın baş parmağını, sol ayağının baş parmağı üstüne koymak, eller düz ve parmaklar açık olarak sağ kol, sol kolun üstüne gelecek şekilde, elleri omuz başlarına çaprazvari götürmek, sonra da belini bükmemek şartıyla başını öne doğru göğse eğmek, böylece sonra da belini bükmemektir. Baş kesme bir tarikat edebidir. Bu saygının takva ile yakından irtibatı vardır.
Berk, Farsça yaprak anlamına gelir. Berk-i Sebz ise, yeşil yaprak anlamında sıfat tamlamasıdır. Dergâhı ziyarete giden kişi, eli boş gitmez, hiçbir şey bulamazsa bile bir çiçek veya yeşil bir yaprak götürürdü. Dervişler, semazenler ve sazende heyetine makam ya da imkân sahibi biri tarafından sunulan hediyeye de bu isim verilir.