Arama
Peygamberimizin muhtesib olarak görevlendiği ilk hanım sahabe: Semra binti Nüheyk
Peygamber Efendimizin döneminde kadınlar, ticari hayatta aktif olarak yer alırdı. Bu hanım sahabelerden biri de Semra binti Nüheyk idi. Hz. Peygamber tarafından günümüzde zabıta memurluğuna benzer nitelikte olan muhtesiblik görevine getirildi. Peki, Semra binti Nüheyk kimdir? Muhtesibin görevleri nelerdir?
📌 Emir bi'l-ma'rûf nehiy ani'l-münker emirleri, iyiliği emredip kötülükten vazgeçirmeye çalışma anlamında kullanılan dinî ve hukukî bir tabirdi. Al-i İmran suresinin 104. ayet-i kerimesinde, ''Sizden hayra çağıran, marufu emreden, münkerden vazgeçirmeye çalışan bir ümmet bulunsun. İşte onlar kurtuluşa erenlerdir" buyrulur. Buna istinaden bazı İslam alimleri, her Müslüman'ın iyiliklere teşvik etmesi ve kötülüklerden men etmesi görevinden sorumlu olduğunu belirtir. İslam alimlerinin çoğunluğu ise fitne ve anarşiye mahal vermemek için Müslümanların tamamının değil gerekli donanıma sahip müminlerin bu vazifeyle yükümlü tutulması gerektiğini söyler.
📌 Semra binti Nüheyk, pazarda müminler İslami çerçeveye uygun hareket etmeye davet edip uyarmasına rağmen hile ve haksızlık yapanlara karşı elindeki kırbaçla caydırıcı tedbirler uygulardı. Peygamber Efendimizin (SAV) hanım sahabeye böyle önemli bir görevi vermesi onun muhtesibte bulunması gereken nitelikleri taşıdığını ve bu görev için yeterli bilgiye sahip olduğunu kanıtlar.
📌 Peygamberimiz (SAV), Medine'de Suku'l İslam denilen bir pazar kurdu. Bazen alışveriş, bazen de ziyaret maksadıyla çarşıya çıkan Peygamberimiz elbise satan Hz. Ebû Bekir'e(RA), hurma satan Hz. Osman'a(RA), süt ve peynir ticaretiyle uğraşan Hz. Abdurrahman b. Avf'a (RA) ve diğer ticaret ehli sahabelere uğrayıp hatırlarını sorar ve ticaretlerinin bereketi için dualar ederdi. O, aynı zamanda muhtesib olarak görevlendirdiği Hz. Ömer (RA) ve Sevdâ binti Nüheyk ile çarşıyı denetlerdi.
📌Daha önce Arap yarımadasında böyle bir görevlendirme bulunmazdı. Hatta İslam'dan önce cahiliye döneminde kız çocukları diri diri toprağa gömülürdü. Peygamberimizin (SAV), pazarları denetlemesi için Semra binti Nüheyk'e muhtesiblik görevini vermesi, kadınlara verilen değeri ve onları sosyal hayatta daha etkin rol üstelenebileceğini gösterir.
📌Muhtesib, iyilikleri emretmek ve kötülüklerden vazgeçirmek amacıyla kurulan teşkilatın başında bulunan kişiye denirdi. Bu kişiler, İslam'da çirkin görülen her kötülüğü ve fenalığı ortadan kaldırmaya çalışırdı. Muhtesiblik görevinde bulunan kişilerde kudreti cesaret ve yaptırım gücü bulunurdu. Nerede ne şekilde olursa olsun insanları kötülükten men ederlerdi. Muhtesibler, ölçü tartı, para ayarı ve fiyat denetlemesi yapacak kadar hesap bilmesi gerekirdi. Ayrıca adalet, güzel ahlâk, güvenilirlik gibi faziletlerin bulunması da şarttı.
Peygamber Efendimizin ticarette dürüstlük ile ilgili uyarı ve hadisleri