Arama
Peygamberimizin muhtesib olarak görevlendiği ilk hanım sahabe: Semra binti Nüheyk
Peygamber Efendimizin döneminde kadınlar, ticari hayatta aktif olarak yer alırdı. Bu hanım sahabelerden biri de Semra binti Nüheyk idi. Hz. Peygamber tarafından günümüzde zabıta memurluğuna benzer nitelikte olan muhtesiblik görevine getirildi. Peki, Semra binti Nüheyk kimdir? Muhtesibin görevleri nelerdir?
📌Daha önce Arap yarımadasında böyle bir görevlendirme bulunmazdı. Hatta İslam'dan önce cahiliye döneminde kız çocukları diri diri toprağa gömülürdü. Peygamberimizin (SAV), pazarları denetlemesi için Semra binti Nüheyk'e muhtesiblik görevini vermesi, kadınlara verilen değeri ve onları sosyal hayatta daha etkin rol üstelenebileceğini gösterir.
📌Muhtesib, iyilikleri emretmek ve kötülüklerden vazgeçirmek amacıyla kurulan teşkilatın başında bulunan kişiye denirdi. Bu kişiler, İslam'da çirkin görülen her kötülüğü ve fenalığı ortadan kaldırmaya çalışırdı. Muhtesiblik görevinde bulunan kişilerde kudreti cesaret ve yaptırım gücü bulunurdu. Nerede ne şekilde olursa olsun insanları kötülükten men ederlerdi. Muhtesibler, ölçü tartı, para ayarı ve fiyat denetlemesi yapacak kadar hesap bilmesi gerekirdi. Ayrıca adalet, güzel ahlâk, güvenilirlik gibi faziletlerin bulunması da şarttı.
Peygamber Efendimizin ticarette dürüstlük ile ilgili uyarı ve hadisleri
📌Günümüzde polis veya zabıta teşkilatına benzer nitelikte olan muhtesiblerin çeşitli görevleri bulunurdu. Bunlardan biri yol genişliğini muhafaza etmekti. Efendimiz o dönem için iki deve yüklü olarak yan yana rahat geçebilecek kadar genişlikte olmasını isterdi. Muhtesibler ayrıca, fiyat kontrolü yapardı. Fahiş fiyat artışını, malların stoklanmasını engellerdi. Pazarda adil bir fiyat uygulaması için çaba sarf ederdi.
Fikriyat e-kitap uygulamasında yer alan Riyazü's Salihin'e
ulaşmak için tıklayın
📌Muhtesipler, her malın olduğu gibi sergilenmesini de sağlıyordu. Peygamberimiz (SAV) denetimlerden birinde pazar yerinde buğday yığınına elini daldırdığında alt kısımların nemli olduğunu hissetti. Nedenini sorduğunda da satıcı, bunun önceki gün yağan yağmurdan kaynaklandığını söyledi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (SAV): "Bunları bu şekilde müşterilerden saklayıp gizleme! Malları onlara oldukları gibi göster" dedi ve ardından da "(insanları) aldatan bizden değildir." buyurarak yapılması gereken davranışı tavsiye etti. Muhtesipler, Peygamberimizin (SAV) uyarıları çerçevesinde bu gibi durumların yaşanmaması için kontrol yapardı.
📌Peygamberimiz (SAV), sahabeleri hem satarken, hem de alırken kesinlikle tartı ve ölçünün adil olması gerektiği yönünde ciddi uyarılarda bulundu. Efendimizin (SAV) "Ölçek Medine'nin ölçeği, tartı ise Mekke'nin tartısıdır." buyurması üzerine de pazarlarda yeni bir standart geldi. Muhtesibler de bu pazarlarda ölçüyü kontrol ederdi. Haram kılınan malların ticaretini engelleyen muhtesiblerin diğer görevleri ise müşteri kızıştırılmasına engel olmak, gereksiz yeminin önüne geçmekti.