Arama
Tirmizi kimdir? Tirmizi el-Cami’u’s Sahih’i nasıl kaleme aldı?
Tirmizi, İslam tarihinin en önemli muhaddislerinden biridir. Hadis öğrenmeye 25 yaşındayken başlayan Tirmizi, dönemin önemli muhaddislerinden ders aldı. Uzun yıllar Buhari'den de ders alan Tirmizi, Buhari ve Müslim ile aynı hocalardan ders aldığı için kendilerinden hiç hadis nakletmedi. Hadis ilminde üstün bir yere sahip olan Tirmizi, fıkıh konusunda derin bir bilgiye, keskin bir zekaya ve güçlü bir hafızaya sahipti. Hadis rivayet ederken tespiti zor önemli kusurları tespit edebilen Tirmizi, Buhari ve Müslim'den sonra üçüncü güvenilir kaynak olarak bilinirdi. Tirmizi'nin doğuştan âmâ olduğu söylense de rivayetlerde takvası sebebiyle gözlerini kaybedinceye kadar ağladığı söylenir. Peki, Tirmizi kimdir? Tirmizi el-Cami'u's Sahih'i nasıl kaleme aldı?
Doğu İslâm dünyasındaki şöhretli bir muhaddis olan Tirmizî el-Câmiʿu's-Sahîh'i tamamladıktan sonra onu Horasan, Irak ve Hicaz bölgelerindeki âlimlere gösterdi, onların takdir ve tasviplerini aldı.
Tirmizî'nin pek çok talebesi arasında Ebü'l-Abbas Muhammed b. Ahmed b. Mahbûb el-Mahbûbî, Ebû Saîd Heysem b. Küleyb eş-Şâşî (Şâşî eş-Şemâʾilü'n-nebeviyye'nin de râvisidir), Ebû Zer Muhammed b. İbrâhim b. Muhammed et-Tirmizî, Ebû Muhammed Hasan b. İbrâhim el-Kattân, Ebû Hâmid Ahmed b. Abdullah et-Tâcir, Ebü'l-Hasan el-Fezârî el-Câmiʿu'ṣ-ṣaḥîḥ'i rivayet etmekle ünlüdür.
Tirmizî 9 Ekim 892 Tirmiz'e bağlı Buğ köyünde vefat etti; onun Tirmiz şehrinde öldüğü de ileri sürülmüştür.
Tirmizî, yaşadığı devirde fıkıh mezhepleri yaygınlaştığı için her bir mezhebin belli başlı görüşlerini o mezhebin imamının önde gelen talebelerinden öğrenme fırsatı bulmuş, diğer Kütüb-i Sitte imamları gibi o da hiçbir mezhebe intisap etmemiştir.
el-Câmiʿu's-Sahîh'e aldığı fıkhî hadislerin ardından o hadisle ilgili naklettiği diğer görüşler ve kendisinin bu görüşler arasında yaptığı tercihler fıkıh konusundaki derin bilgisini gösterdiği gibi kuvvetli hâfızâsını ve üstün zekâsını da ortaya koymaktadır.
Nitekim Zehebî de Tirmizî'nin kuvvetli hâfızasına işaret etmek üzere, onun Mekke'ye giderken, daha önce rivayetlerini iki cüz halinde yazdığı bir şeyh ile görüşmesi sırasında bu hadisleri ve başkalarını adı zikredilmeyen bir şeyhe ezberden okuduğuna dair bir rivayete yer vermiştir.
Tirmizî'den bir asır sonra vefat eden Hâkim el-Kebîr'in naklettiğine göre hocalarından biri Buhârî'nin vefatının ardından Horasan bölgesinde Tirmizî gibi ilmi, güçlü hâfızası, zühd ve takvâsı ile tanınan bir başka âlimin kalmadığını, onun takvâsı sebebiyle gözlerini kaybedinceye kadar ağladığını söylemiştir.
Bu tür rivayetler ve daha başka olaylar Tirmizî'nin doğuştan âmâ olduğu iddiasının aksini göstermektedir. Tirmizî'nin çok duygulu bir insan olduğu, kendisine söz getirebilecek her davranıştan uzak durduğu, dünya malına değer vermediği ve bütün gayretiyle âhiretini imar etmeye çalıştığı bilinmektedir.
Tirmizî hadis ilminde önde gelen âlimlerden biridir. İbn Hibbân bir muhaddiste bulunması gereken öğrendiği hadisleri derleme, tasnif etme, ezberleme ve müzakere etme vasıflarının Tirmizî'de bulunduğunu söylemiştir.
Zehebî de el-Câmiʿu's-Sahîh'in onun hadis ilminde imam ve güçlü bir hâfıza sahibi olduğunu, ayrıca fıkhı çok iyi bildiğini ortaya koyduğunu ifade etmiştir. Tirmizî, hadislerin sıhhatini zedeleyici mahiyette, tesbit edilmesi son derece zor gizli kusurları mükemmel şekilde bilen çok az sayıdaki hadis âlimlerinden biridir. İlel sahasında meydana getirdiği eserlerle güçlü bir hadis tenkitçisi olduğunu ispat etmiştir.