Arama
Anadolu’nun Oxford’u Amasya
Anadolu'nun önemli kültür merkezi ya da Anadolu'nun Oxford'u; şehzadeler şehri ve birçok farklı medeniyete ev sahipliği yapmış, asırlarca Osmanlı Devleti'ne padişahlar yetiştirmiş bir şehir Amasya… Bu güzide şehrin tarihini, Süheyl Ünver'in de kaleme aldığı 'Amasya Defteri'ndeki notlar ile kısaca derledik.
"ANADOLU'NUN OXFORD'U"
Amasya, Osmanlılar döneminde bilhassa şehzadelerin bulunduğu sırada pek çok âlim, sanatkâr ve şairin toplandığı büyük bir kültür merkezi haline geldi. 14. yüzyıl ortalarına kadar şehzade sarayı canlı bir kültür faaliyetine sahne oldu. Tarihçi Şükrullah, meşhur hattat Şeyh Hamdullah, Tâcî Bey ile oğulları Câfer ve Sâdî çelebiler, ulemâdan Müeyyedzâde Abdurrahman Çelebi, Zenbilli Ali Efendi ve meşhur tabip Sabuncuoğlu Şerefeddin gibi tanınmış şahsiyetler burada yetişti.
1861'de şehre gelen seyyah G. Perrot, Amasya'yı "Anadolu'nun Oxford'u" şeklinde tarif eder ve buradaki medreselerde 2000'e yakın talebenin okuduğunu yazar.
Amasya'da yaşayan ve şehir hakkında bir eser yazan Mustafa Vâzıh Efendi de buranın bir talebeler şehri olduğunu belirtir. Bunlar gibi muhtelif müellif ve kaynaklar da Amasya için "Anadolu şehirlerinin incisi", "Bağdâdü'r-Rûm", "medînetü'l-hükemâ", "medreseler şehri" gibi tabirler kullanarak bu şehrin güzelliğini ve kültür tarihimizdeki yerini dile getirmişlerdir. (TDV, İslamansiklopedisi, AMASYA - İlhan Şahin - Feridun Emecen)
FERHAD İLE ŞÎRİN HİKÂYESİNİN GEÇTİĞİ YER
Halk arasında Ferhad ile Şîrin hikâyesinin geçtiği yer olarak şöhret kazanan Amasya'da, ayrıca, Amasya tarihini, tarihî yapılarını ve şehirde yetişen meşhur şahsiyetleri konu alan eseriyle tanınan Hüseyin Hüsâmeddin gibi son devrin önemli bir tarihçisi de yetişmiştir.
Amasya, tarihte Şehzadelerin yetiştirildiği bir okul aynı zamanda. İşte Amasya'da valilik yapan şehzadelerin ismi:
Şehzade Bayezid (Yıldırım Bayezid): 1386
Şehzade Çelebi Mehmet (I. Mehmet): 1389-1402 1403-1423
Şehzade Murad (II. Murad):1415 – 1421
Şehzade Ahmet Çelebi: 1435
Şehzade Mehmed (Fatih Sultan Mehmet): 1438
Şehzade Alaeddin:1442
Şehzade Bayezid (II. Bayezid): 1454-1481
Şehzade Ahmed: 1481-1511
Şehzade Murad: 1511-1512
Şehzade Mustafa: 1540-1553
Şehzade Bayezid: 1557-1558
Şehzade Murad (III: Murad): 1566
Padişah olanlar ise: Yıldırım Bayezid, Çelebi Mehmet, II Murat, Fatih Sultan Mehmet, Sultan II. Bayezid, III Murat, Yavuz Sultan Selim.
AMASYA KALESİ
Eskiçağlarda kale-şehir olarak geliştiği anlaşılan Amasya'nın yüksek bir mevkide bulunan kalesini kimin inşa ettirdiği tam olarak bilinmemektedir. Selçuklular zamanında faal bir rol oynayan ve Samsun-Tokat yolunu kontrol eden kale Osmanlılar döneminde de önemini korudu. XVI. yüzyıl başlarında kalede bir dizdar, bir kethüdâ ve elli yedi nefer muhafız bulunuyordu. Kalenin iç kısmında kerpiçten evler vardı ve kale hizmetlileri burada oturuyordu. Her gün kaleden sabah ve akşam şehre doğru borazan ve davullar çalınıyordu. Amasya Kalesi'nden bahseden Evliya Çelebi, Celâlî eşkıyasının saldırısına karşı şehir zenginlerinin kıymetli eşyalarını burada sakladıklarını belirtir. Ancak 18. yüzyıldan itibaren kale önemini kaybederek harap olmaya başladı.