Arama
Çevgan oyunu nedir? Asırlık ata sporu çevgan hakkında bilinmesi gerekenler
Asırlık ata sporumuz çevgan, sultanların, emirler ve askerlerin her an savaşa hazırlıklı olabilmek için oynadıkları oyunlardan biriydi. Özellikle Selçuklu döneminde oldukça rağbet edilen çevgan, at üzerinde ucu kıvrık değneklerle ortada bulunan topa vurularak oynanırdı. Halkın oldukça rağbet ettiği bu spor edebiyatta da yansıdı. Şairler tarafından seçkinliği, kahramanlığı ve yiğitliği simgeleyen bir oyun olduğundan bahsedildi. Çevgan, Babürler vasıtasıyla Hindistan'a yayıldı ve İngilizlerin burayı işgal etmesinden sonra polo ismiyle tanındı. İşte Türklerin dünyaya armağan ettiği çevgan oyunu hakkında bilinmesi gerekenleri sizler için derledik.
Türkiye Selçuklu Devleti'ne en parlak dönemini yaşatan Sultan I. Alaeddin Keykubad, günlerce çevgan oynardı. Hatta sultan, Beyşehir Gölü kıyısında yaptırdığı Kubâdâbâd Sarayı'nı görünce çok beğendiği ve orada bir ay süreyle çevgan oynayıp avlandığı söylenir. Sultan, Eyyûbî meliklerinden Melik Eşref ile bir araya geldiğinde birlikte çevgan oynardı. Oyun sırasında sultanın elinden çevganı üç defa yere düştü ve her defasında da Melik Eşref hürmeten atından inerek, çevganın tozunu silip öptükten sonra sultana verdi.
Osmanlı döneminin en önemli seyyahlarından olan Evliya Çelebi, Anadolu'yu gezdiği sırada Bitlis'te çevgan oyununu izleyip eserinde oyunun nasıl oynandığını kaleme aldı. Evliya Çelebi, meydanda toplanan atlıların iki tarafa ayrıldığını, ellerindeki eğri çevgân ile ortadaki ağaçtan topu sürmeye çalıştıklarını yazdı.
"Çevgân oynamak oldur kim bu meydânun bir başında seng-i hârâ var. Bir başında yine bir sütûn-ı müntehâ dikilmişdür. Bir tarafta bin atlı ve bir tarafta bin atlı cem olub, ellerinde birer kızılcuk ağacından eğri bir gobâl ve çevgân ile âmâde olurlar. Mezkûr meydân-ı mülâ abeye âdem kellesi kadar bir ağac-ı müdevver top korlar. Bir tarafdan sekiz kat mehter-hâneye hurralar urulub âvâz-ı dühül evce peyveste oldukda bir tarafdan bir âdem ve bir cânibden at bırağub meydândaki topa biri bir çevgân urub kendi taraflarındaki meyile geçirmeye bu topa çevgânlar ururlar. Biri dahi at ile segirdüb o galtân olan topa bir çevgân urub kendi hudûdundaki amuda götürmek ister. Biri dahi yetiĢüb top havâda tayerân iderken bir çevgân urub biri dahi urub netîce tarafeynün askereyni birbirlerine girüb fakîr topa öyle çevgân gobâllar ururlar kim niçesi pâre pâre olub elbette bir hâl ile bir tarafı halkı gâlib gelüb, topu kendi hudûdlarına götürüb karşı tarafdakiler mağlûb, topu alanlar gâlib, mağlûblar gâliblere ba'de'l-çevgân azîm ziyâfetler iderler. Bir acâyib temâşâdur. Ve acîb pehlivânlıkdur. Ve gâyetü'l-gâye fârisü'l-hayllikdür."
Selçuknamelerde yer alan çevgan, Babürler vasıtasıyla Hindistan'a ulaştı ve bu topraklarda da yayıldı.Hindistan'ın kuzeydoğusunda yerel halk çevganı sıklıkla oynardı. 19. yüzyılda, İngilizlerin Afganistan ve Kuzey Hindistan'ı işgalleri sırasında bu oyunu polo adıyla oynamaya başladı. 1857 yılında İngilizlerin işgalci teğmeni Joseph Sherer, askerlerden ve o civarda bulunan İngiliz tüccarlarından bir kulüp kurdu, yerli halk ile maç yaptı. Zamanla Tibetçede top anlamına gelen polo ismiyle dünyaya tanıttılar. Çevgan, 2017 yılında İran'ın "somut olmayan kültürel miraslar" listesine alındı.
Edebiyatımızda da sıklıkla bahsedilen çevgan oyunuyla çeşitli semboller oluşturarak şiirlerde kullanıldı. Gûy u Çevgân ismiyle mesneviler yazıldı ve tasavvufi semboller oluşturuldu. Çevganda kullanılan sopanın uzunluğu, ucunun kıvrımlı olması, topun yerde dönmesi, oyunun oynandığı alan; binek ve binici; takımların mücadeleleri şiirlerde çağrışımlarla kullanıldı.
Erenler meydânında yuvalanur top idüm
Pâdişâh çevgânında kaldumısa ne oldıYunus Emre