Arama
Endülüslü Müslüman bilim insanları ve buluşları
Günümüz İspanyasında yaklaşık 700 yıl varlığını sürdüren, Müslüman bir devlet olan Endülüs, yetiştirdiği alimlerle bilim tarihine yön verdi. Avrupa'da cerrahlığı sadece berberlerin ve kasapların yapabildiği bir dönemde, bu Müslüman alimler, yeni cerrahi aletleri bulup günümüzde dahi kullanılabilecek bilimsel yeniliklere imza attı. Uçan bir makine keşfeden Abbas ibn Firnas'tan ilk ecza kitabını yazan İbnü'l Baytar'a, ilk cerrahi aletleri icat eden Zehravi'den göz hastalıkları hakkında önemli bilgiler veren El Gafiki'ye kadar pek çok Endülüslü Müslüman bilim insanı çalışmalarıyla Batı'yı etkiledi. Peki, Endülüslü Müslüman bilim insanları ve buluşları nelerdi?
Gerçekleştirdiği diğer ilkler ise şöyle; ilk defa fıtık ameliyatını gerçekleştirdi ve ameliyatlarda kendine has anestezi metodunu uygulamaya soktu. Kedi bağırsağını, vücut içi yaraları dikmede ilk defa kullandı. Bugün ameliyatlarda yaraları dikmek için kullanılan bağırsaktan yapılmış iplikler, Zehravi'den günümüze geldi. Toz haline getirerek karıştırdığı ilaçları, kapsül benzeri, hayvan bağırsağından yaptığı küçük keseler içinde hastalara sundu.
Kanamanın durdurulması konusunu damarların bağlanması metodunu Fransız cerrahtan beş asır önce buldu. Bugün tredelenburg pozisyonu olarak bilinen yöntemden Alman cerrahtan bin sene önce bahsetti.
*Tredelenburg pozisyonu: Hayati organlara kan akışının azaldığı zamanlarda, kan akışını temin etmek için hasta sırt üstü bir masaya yatırılıp ve ayakları yukarı gelecek şekilde masanın ayarlanması.
Muhammed b. Kassum b. Eslem el Gafiki el Endülüsi künyesine sahip Endülüslü Müslüman bilim insanı el Gafiki, 13. yüzyılda Kurtuba yakınlarında Gafik beldesinden doğduğu düşünülür.
El Gafiki'nin göz hastalıkları üzerine kaleme aldığı "Göz İlaçları Kılavuzu (el Mürşit fil Kühl)" eseriyle tanındı. Müslüman alim bu eseri, döneminde gözle ilgili teorik ve pratik bilgiler bulunmadığı için yazdığını söyledi. Bu eserinde göz ilaçları, bunların hazırlanışı, göz için faydalı ve zararlı renklerden bahsetti. Aynı zamanda yirmi beş adet göz cerrahisiyle ilgili aleti şekilleriyle birlikte tanıttı.
Göz patolojisiyle genel patoloji arasındaki bağlantıyı tespit eden el Gafiki, modern tıbba öncülük etti. İslam dünyasında göz hekimliği konusunda yazılmış en önemli eserler, onun kaleme aldığı bu eser kabul edilir. Göz kapaklarının içinde çıkan baloncuk yüzünden görmenin kalıcı olarak etkilenmesiyle ilgili onun geliştirdiği tedavi, İkinci Dünya Savaşı'nın sonuna kadar kullanıldı.
İdrisi dönemin en kapsamlı Dünya atlasını hazırladı. 15 yıl boyunca bu iş üzerinde çalışan İdrisi, binlerce gezgin ve yolcuyla görüşmeler yaparak daha önce haritaya geçirilmemiş bazı bölgeleri de içeren yetmiş tane doğru harita hazırladı.
Avrupa ve Asya kıtalarıyla Afrika kıtasının ekvatorun kuzeyinde kalan bölümlerini Marco Polo'dan tam iki yüzyıl önce haritaya aktardı.