Arama
İslam sanatında zirve: Selçuklu çinileri
1071 Malazgirt Zaferi ile birlikte Anadolu topraklarına hakim olan Selçuklular, bölgeyi mimari ve sanat alanında kalkındırdılar. Köklü bir geçmişe sahip olan Selçuklular, İslam'dan sonra asıl hüviyetine kavuşan çini sanatını eserleriyle zirveye taşıdılar. Peki, Selçuklu çini sanatında kullanılan motifler ve bu sanatı diğer dönemlerden ayıran hususlar nelerdi?
📌 Çiniyi diğer sanat türlerinden ayıran husus kullanılan teknikler olarak görülmektedir. Bunun farkında olan Selçuklular, ortaya koydukları yeni tekniklerle sanattaki başarılarını tescillemiş oldular.
🔹 Anadolu Selçukluları'ndaki çini sanatına baktığımızda gözümüze ilk çarpan husus; kullanılan bu tekniklerin kalitesidir. İlk dönem çini örneklerinde sırlı tuğla, levha çini ve mozak çini teknikleri kullanılmış, en çok tercih edilen ise firuze renkli çiniler olmuştur.
📌 Selçuklular döneminde dini ve sivil yapılarda kullanılan teknikler genellikle farklılık göstermiş. Köşk ve saray gibi sivil yapılarda yıldız, altıgen, kare, dikdörtgen gibi geometrik çini levhalar tercih edilmiş.
🔹 Saray duvarlarında, insan, hayvan, burç ve takvim hayvanları, mitolojik ve efsanevi yaratıkların kullanılmasıyla zengin figüratif gelenek oluşturulmuş. Av hayvanları, çeşitli kuşlar, ejder, sfenks ve elbette Selçuklular'da hakimiyetin sembolü olarak görülen çift başlı kartal kullanılan çini motifleri arasında…
📌 Selçuklu dönemi saray ve köşkleri günümüze kadar sağlam bir şekilde gelemese de yapılan kazılar sonucunda Selçukluların zengin bir süslemeye sahip oldukları görülmüş.
🔹 Konya'da Alaeddin Köşkü olarak bilinen sarayda kare, yıldız ve baklava biçiminde çok özel çiniler bulunur. Yalnız bu yapıda kullanılan "minai" tekniğindeki çinilerde Selçuklu dönemi saray hayatını yansıtan önemli sahneler karşımıza çıkar. Bu çinilerin bir kısmı İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi'ndedir.
Konya Alâeddin Köşkü'nün mînâî tekniğinde yapılmış çinilerine bir örnek (İstanbul Türk ve İslâm Eserleri Müzesi)
📌 Kesme mozaik tekniğinin uygulandığı dini yapılarda ise rumi tarzda soyut bitkisel motifler ve dallar, sülüs yazılarla yapılmış süslemeler yerini almış.
🔹 İslam inancında ibadet edilen yerlerde insan ve hayvan figürlerinin bulunması yasak olduğundan Selçuklular'da ibadethanelerde bu tarz motiflere rastlanmıyor.
SELÇUKLU HANI KEYKAVUS'UN TÜRBESİ
📌 Çini sanatının Anadolu'daki ilk önemli yapılarından biri geometrik desenlerin hakim olduğu Sivas Keykâvus Dârüşşifâsı'ndaki türbedir.
📌 Selçuklu Sultanı I. İzzeddin Keykâvus'un medfun olduğu bu türbe, mozaik çini süslemelerindeki görkemiyle görenleri kendisine hayran bırakıyor.
📌 Konya, Anadolu Selçuklular için seçkin bir çini merkezi olmuş. Konya'daki yapıları süsleyen çinilere Selçuklu mimarisinin tamamlayıcı unsuru demek mümkün.
Keykâvus Dârüşşifâsı'nın türbe cephesi çinilerinden bir detay – Sivas
📍Nasıl gidilir?