Arama
İslam tarihinin dönüm noktası Nizamiye Medresesi
Orta Çağ İslam dünyasının en önemli eğitim-öğretim kurumlarından olan Nizamiye Medreseleri, Büyük Selçuklu veziri Nizamülmülk tarafından devrin zararlı düşüncelerine karşı İslam itikadını korumak amacıyla kuruldu. Teşkilat ve müfredatıyla bir dönüm noktası teşkil eden Nizamiye Medresesi'ninden Salerno, Paris ve Oxford gibi Batı'da kurulan üniversiteler de etkilendi.
Nizamiye Medreseleri, tarihte "eğitimde fırsat eşitliği" sağlaması bakımından da çok önemlidir. O zamanlar yüksek seviyede ilim tahsli edebilmek biraz da maddî durum ile ilgiliydi. Bu yüzden devletin, medreseleri "yatılı ve burslu" bir eğitim kuruluşu haline getirmesi, ilim âşıkları için açılan büyük bir kapı olmuştu.
Medresede genellikle dinî ilimler okutulmaktaydı. Okutulan başlıca dersler: Kur'ân-ı Kerîm ve ilimleri, Hadis, Şafii fıkhı ve usulü (İslam Hukuku Metodolojisi), Eş'arî kelamı, Arap dili ve edebiyatı, vaaz, matematik ve İslam miras hukuku.
Hocalar, derslerini öğrencilerin bulunduğu yerden daha yüksek bir kürsüde verirlerdi. Ders saatleri mevsimlere, dersin niteliğine ve hocaların ilmî mertebesine göre değişirdi. Dersler hafta boyunca öğleden önce başlar öğle, ikindi ve yatsı namazlarından sonra da devam ederdi. Eğitim dili Arapçaydı. 20 yaşını doldurmuş öğrencilerin girebildiği medresede eğitim süresi 4 yıldı.
Nizâmülmülk, medreseyle bizzat meşgul oldu ve medreseye bağlı bir kütüphane kurdurdu. Çok kıymetli kitapların bulunduğu kütüphane sayesinde öğrencilerin uzun seyahatler yapmasına gerek kalmadı.
Nizamiye Medresesi Kütüphanesi, 1116 yılında çıkan yangında yandı fakat öğrencilerin büyük fedakârlıkları sayesinde kitaplar yanmaktan kurtarıldı. 1132'de kütüphane yeniden inşa edildi. 1258 yılındaki Moğol istilasından zarar görmediği söylenirse de bu zengin kütüphaneden günümüze hiçbir eser kalmadı.
Nizamiye Medreseleri planı, teşkilat ve müfredatıyla medreseler tarihinde bir dönüm noktası teşkil etti. Nizamiye'den önce kurulmuş olan medreseler özel kuruluşlar olduğu halde Nizamiye Medreseleri devlet himayesinde birer kamu müessesi olarak ortaya çıktı.
Nizâmülmülk medreseyi Bağdat'ta kurduğu zaman, bizzat kendisi ve kendisinden sonra ailesinden gelenler bu kuruluşun şeref idarecileri olarak seçildiler. Medrese, Nizâmülmülk zamanında ve ölümünden sonra o ve halefleri tarafından tayin edilen ve "nâib" denilen yüksek bir memur tarafından idare edilirdi. Medresede nâib, hocalar ve yardımcı hocalardan başka muhasebeciler, kütüphane müdürleri ve bir de imam bulunurdu.