Arama
Kayıp mirasın izinde: Türkiye'den kaçırılan tarihi eserler
Binlerce yıllık insanlık tarihinin izlerini taşıyan Anadolu, Hitit, Lidya, Roma gibi birçok uygarlığa ev sahipliği yaptı. Açık hava müzesi niteliğinde olan bu topraklar, barındırdığı kültürel eserler ile her çağda ilgi odağı oldu. Bu durum ne yazık ki tarihi eser kaçakçılarının da dikkatini çekmesine ve ülkemizden kültürel değerlerin koparılmasına neden oldu. 1800 yıllık antik Lidya Yazıtı da aynı kaderi paylaştı. Kültür Bakanlığı'nın yoğun çabaları neticesinde antik taş, yirmi yılın ardından iade edildi. Peki, ait olduğu topraklardan çalınan diğer eserler nelerdi?
📌 Perge Antik Kenti'nden kaçırılan ve 31 yıl boyunca anavatanından ayrı kalan Yorgun Herakles (Herkül) heykelinin üst kısmı, 2011'de ABD seyahatinden dönen, o dönem başbakan olan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı taşıyan uçakla Türkiye'ye getirildi ve yeniden alt kısmıyla birleştirilerek Antalya'da sergilenmeye başlandı. 2011'de ayrıca içerisinde Boğazköy Sfenksi'nin de bulunduğu toplam bin 885 eserin iadesi gerçekleştirildi.
📌 Karun Hazinesi'nin en değerli parçası olarak bilinen ve hazinenin simgesi olan Kanatlı Denizatı Broşu, 6 Haziran 1968'de yöre halkı tarafından bulundu. Bu broş, tarihi eser kaçakçılarına üç kuruşa satılıp ABD'ye götürüldü.
➡ Yıllar sonra açılan dava ile 10 yıllık bir hukuk mücadelesi verildi. Broş ve diğer tarihi eserler Uşak Arkeoloji Müzesi'nde sergilendi. 2006 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı'na gelen bir ihbar ile soruşturma başlatıldı. Araştırma neticesinde Kanatlı Denizatı broşu çalındığı ve yerine sahtesi konulduğu belirlendi. Üstelik bu hırsızlığı yapan müze müdürüydü.
➡ Broşun Almanya'ya kaçırıldığı tespit edildinesiyle iki Türk yetkili, Essen Savcılığı'nda 3,5 saat süren kimyasal ölçüm ve biçim incelemelerinden sonra, broşun özgün "Kanatlı Denizatı" olduğu yolunda raporlarını verdi. Gerçeğiyle sahtesi arasındaki en önemli fark, gerçeğinin 'dövme' sahtesinin 'dökme' yöntemiyle yapılmasıydı. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın resmi yoldan başvurusuyla, 2013'ün mart ayında, broş mühürlü bir kutu içerisinde ait olduğu topraklara iade edildi.
Bir süre Ankara'daki Anadolu Medeniyetleri Müzesi'nde tutulduktan sonra, Uşak'ta yeniden düzenlenen Arkeoloji Müzesi'ne nakledildi.
-Çatalhöyük duvar resimleri-
➡ Elâzığ Harput Arap Baba Mescidi mihrabının 1998 yılında çalınan tüm çinileri, bu mihraptaki mozaik çiniler, 123 kilogramağırlığında Selçuklu çinileri, İsviçre'de Cenevre Havaalanı'nda ele geçirildi. Çiniler İsviçre'den geri alındı.
➡ İstanbul Fatih Kâtip Muslihiddin Camii'nden çalınan Abdülmecid Han'ın yaptığı levha Rahmi Koç'a satıldı. Çalıntı olduğu anlaşılınca Rahmi Koç, çiniyi teslim etti.
➡ İstanbul Valide Atik Camii'nden çalınan 24 adet çiniden oluşan çini pano, Şam pazarından bir büyükelçi tarafından satın alındı. INTERPOL veri tabanında olduğunu öğrendiğinde teslim etti.
➡ Amasya Mehmet Paşa Camii'nden çalınan taş, mermer oyma minber kapıları Londra'da müzayede de satılmak üzereyken satış durduruldu ve eser teslim alındı.
➡ Eminönü'ndeki Cezeri Kasım Paşa Camii'nden 2006 yılında çalınan Kâbe tasvirli bir adet çini pano Londra'da satışa çıkarıldığı sırada geri alındı.
Türkiye'ye getirilmesi için resmi girişimlerin başlatıldığı eserler
➡ Türkiye'den 50 yıl önce kaçırıldığı düşünülen ve İsviçre'de bulunan Roma dönemi'ne ait, üzerinde 'Herakles'in 12 İşi'nin tasvir edildiği lahid, Antalya'ya getirilmek üzere Cenevre'de özel olarak paketlenerek bulunduğu müzeden çıkarıldı.
➡ İsviçre hükümeti 2010 yılında, Yunan mitolojisinde Herakles, Roma mitolojisinde Herkül olarak bilinen mitolojik kahramana ait '12 iş'in tasvir edildiği lahdin kaçırılmış olabileceğine dair ihbar üzerine tarihi esere el koyup Türkiye ile temasa geçti. İsviçre Kültür Bakanlığı, M.Ö. 2'nci yüzyılın sonlarında Roma İmparatorluğu döneminde yapılan lahdin Antalya'dan İsviçre'ye kaçırıldığını açıkladı. Herakles Lahdi'nin Antalya'nın Aksu İlçesi sınırları içerisinde yer alan Perge Antik Kenti nekropolünde, 1960'lı yıllarda yapılan kaçak kazılarda bulunduğu ve yurt dışına çıkarıldığı saptandı.
➡ Cenevre'deki bürokratik işlemler tamamlandıktan sonra Herakles Lahdi, Türkiye'ye dönüşü için özel bir şekilde paketlenerek, sergilendiği Cenevre Üniversitesi Sanat ve Tarih Müzesi'nden asansör sistemiyle çıkartıldı. Herakles Lahdi 10 Eylül 2017'de havayoluyla önce İstanbul'a, ardından da Antalya'ya getirildi.
Konya Karatay Çini Eserleri Müzesi
➡ Türkiye, kaçakçıların "padişah hediyesi" savunmasını çürütecek fermanlar için kolları sıvadı. Başbakanlık Devlet Arşivleri Müdürlüğü, Osmanlı Dönemi'ne ait on binlerce belgeyi mercek altına aldı. Arşivlerde saklanan padişah fermanları tek tek inceledi. Bu fermanlar, Avrupa'nın iddiasının aksine, Osmanlı'nın da kaçırılan tarihi varlıklarımızın peşine düştüğünü ortaya koydu.
Padişah fermanlarındaki eser kaçaklığına ilişkin tespitler özetle şöyle:
NASIL KAÇIRILDIĞI ARAŞTIRILSIN
Sadrazamlıktan (başbakanlık) İçişleri ve Gümrük bakanlıklarına: Sur şehrinde Rahip Paul de Saint-Etienne tarafından keşfedilen 13. yy'a ait bir kitabe, Mısır uygarlığına ait iki büyük tunç heykel vs. hakkında Avrupa'da bilimsel bir makale yayımlanmış olması dolayısıyla Suriye, Fenike ve Filistin gibi önemli tarihi kentlerde ortaya çıkarılan ve yurt dışına kaçırılan bu gibi eserlerin ne şekilde kaçırıldığı araştırılsın ve bunun önüne geçilebilmesi için gerekenler yapılsın.