Arama
Konukseverliğin simgesi: Kervansaraylar
Kervansaraylar, yüzyıllarca kafilelerin hem konakladığı hem de ticaret yaptığı mekanlardı. Zamanla kendine has bir tipolojiye kavuşan yapılar, ihtiyaca göre ticari, askeri ve idari amaçlarla inşa edildi. Özellikle menzil kervansaraylarının bulundukları bölgeyi ıssızlıktan kurtarma, bir ticaret noktası haline getirme gibi özellikleri de vardı. Sizin için geçmişten günümüze kervansarayların gelişimini ve önemini araştırdık.
🔹 Hol kısmı 3, 5 veya 7 nefli olup tonozlarla örtülüdür. Genellikle orta nefin merkezi küçük bir kubbe ile yükseltilmiştir.
🔹 Avlunun iki yanında açık ve kapalı mekanlar, mescid ve hamam vardır. 1192 yılında II. Kılıçarslan döneminde tamamlanan Alay Han, klasik Selçuklu kervansaray şemasının ilk örneğidir.
II. Kılıçarslan kimdir?
II. Kılıçarslan 1176 yılında Miryakefalon Muharabesi'nde Bizans ordusunu yenilgiye uğratarak Anadolu'nun Türk yurdu olmasını sağlamıştır.
🔹 Selçuklu kervansarayları, Osmanlı döneminde Anadolu'da uluslararası ticaretin azalması ve ticaret yollarının değişmesiyle ehemmiyetini yitirmiş ve bazıları zaviyeye dönüştürülmüştür.
🔹 Osmanlı'da kervansaraylar genellikle yerleşim alanlarının ticaret bölgelerinde ya da külliyelerin içinde bulunurdu. Osmanlı Devleti politika olarak menzilleri iskan ederek ıssız yerleri geliştirmek için menzil külliyelerinin yapılmasına önem vermiştir.
🔹 Osmanlı döneminde menzil külliyelerinin içindeki kervansaraylara ayrı önem vermiştir. Kervansarayların çoğu açık ve kapalı bölümlerden oluşurdu.
🔹 Kervansaraylar, kare veya dikdörtgen planlıdır. Revaklı bir avlunun etrafında düzenlenen mekanlar, genellikle iki katlıdır.
Revak nedir?
Yapılarda bulunan üstü kapalı, önü açık sundurmaya revak denir.
🔹 Misafirlerin konakladığı bölümde, ocak ve peykeler bulunur, avlunun çevresinde ise depolar, ahırlar ve yönetim birimleri bulunur.
🔹 Osmanlı kervansaraylarının Selçuklu kervansaraylarından farkı kale formdan uzaklaşılmış olması ve yapının dışarıyla bağlantısının artmış olmasıdır. Cephesinde dükkanlar bulunan kervansaraylar, Osmanlı dönemine özgüdür.
Peyke nedir?
Eski yapılarda bulunan, duvara bitişik yerleştirilen ahşap sedire denir.
🔹 Erzurum Rüstem Paşa Kervansarayı'nda ikinci kat bedesten olarak yapılmıştır. Sokullu Mehmed Paşa Külliyesi ve II. Selim Külliyesi'nin merkezinde bedesten bulunur ve bir tarafında kervansaray, diğer tarafında ise cami, hamam vb. yapılar bulunur.
🔹 Osmanlı klasik dönemin kervansarayları arasında Büyükçekmece Sultan Süleyman Han Kervansarayı ve Ilgın'da Lala Mustafa Paşa Külliyesi'nin kervansarayı sayılabilir. Buradan hareketle Anadolu külliye mimarisinde kervansarayların önemli bir yere sahip olduğu anlaşılır.