Arama
Kültürümüzden dünyaya armağan edilen hazine; lale
Türkiye'nin Otomobili Girişim Grubu, sosyal medya sayfasından "Türkiye'nin Otomobili"nin panjur ve ön tamponun bir bölümünü gösteren bir fotoğraf yayınladı. Bu fotoğrafta otomobilin panjur kısmında yer alan lale motifi dikkati çekti. Peki, lale yüzlerce yıllık kültürümüzde nasıl yer aldı?
Lale kelimesinin Osmanlıca yazımı ile Allah lafzı aynı harfleri taşır. Buradan bakıldığında lale, Allah lafzının anagramıdır. Aynı zamanda, Allah, hilal ve lâle kelimeleri ebced hesabıyla 66 sayı değerini verir. Bu nedenlerle lâleye tasavvufta farklı bir kutsiyet atfedilir.
Tasavvufi düşünceye göre lale, bir tek tohumdan yalnızca bir dal ve çiçek verdiği için Allah'ın birliğini temsil eder. Camiye de benzetilen lale, bu teşbihe göre ortası kubbeye, iki tarafındaki yapraklar ise minare gibidir.
Bulunmaz bencileyin bagrı yanık lâleden gayrı
Yüzüme su seper bir kimse yoktur jâleden gayrı
Şemsi Ağa
Lale motifi çinide sıklıkla kullanıldı. Bursa Şehzade Mustafa türbesinde, Rüstem Paşa Camii, Ramazan Efendi Camii, Kula Kurşunlu Camii yapılarında lâle motifi örnekleri taşıyan çiniler bulunur. Rüstem Paşa Camisi'ndeki çinilerde 41 adet lale çeşidi bulunur.
II. Süleyman'ın, Yavuz Sultan Selim, III. Murat'ın yalnızca lâle motifi kullanılmış kaftanları vardır. Ters laleye, savaşa giderken kullanılan tuğlu mızrağa benzemesi, padişahın kavuğuna taktığı sorguçları ve tuğları çağrıştırması nedeniyle Osmanlı'da "tuğ-ı şahi" de denildi.
Pek çok camide kullanılan lale, Edirne Selimiye Camii'nde ters olarak işlendi. Bu ters lalenin işlenmesi ile ilgili halk arasında çeşitli rivayetler bulunur. Bunlar biri, Mimar Sinan'ın torunun vefatı üzerine işlenmesiydi. Mimar Sinan, Selimiye'yi yapmak için Edirne'ye geldiğinde, yanında 8-9 yaşlarındaki torunu Fatma'yı da getirdi. Torunu, bir süre sonra burada hastalanıp vefat etti. Mimar Sinan'da ona duyduğu hasret nedeniyle torununun türbesindeki mermer sandukaya ters lale bıraktı. Bu üzüntüyü gören çırağı da ustasının üzüntüsünü Selimiye'ye işledi.
Bir diğer rivayete göre lale buraya "hilal" lafzını ifade etmek için nakşedildi. Ebced hesabıyla aynı değeri vermesi ve tersten okunuşu hilalle aynı olması nedeniyle bu camideki ters lale, "hilâli düşürürseniz batarsınız" şeklinde de yorumlandı.