Arama
Kültürümüzden dünyaya armağan edilen hazine; lale
Türkiye'nin Otomobili Girişim Grubu, sosyal medya sayfasından "Türkiye'nin Otomobili"nin panjur ve ön tamponun bir bölümünü gösteren bir fotoğraf yayınladı. Bu fotoğrafta otomobilin panjur kısmında yer alan lale motifi dikkati çekti. Peki, lale yüzlerce yıllık kültürümüzde nasıl yer aldı?
Avrupa'da lalenin nadir türlere talep birden artınca, bunların satışlarını gerçekleştirmek için Amsterdam, Rotterdam ve Leiden gibi şehirlerdeki borsalarda düzenli pazarlar kuruldu.
Lale borsası çöktüğünde, bir gecede zenginler fakir düştü. Avrupa'da 1634-1637 yılları arasında tam bir tulipmania (lale çılgınlığı) yaşandı. Alexandre Dumas'nın Siyah Lale romanı bu devri anlattı.
Soğanlı ve otsu bir bitki olan lale, Anadolu'da 12. yüzyıldan itibaren el sanatlarında süsleme motifi olarak da kullanıldı.
Bu dönemden sonra şiirde, resimde, hikâyede, romanda, minyatürde ve tasavvufta ana konu olarak işlenirken, cami süslemelerine, top dökümlerinin motiflerine, halı-kilim desenlerine, savaş miğferlerine, kaftanlara, yazmalara, mendillere, eteklere, çeyiz sandıklarına, paraların üstene bile nakşedildi.
Lale kelimesinin Osmanlıca yazımı ile Allah lafzı aynı harfleri taşır. Buradan bakıldığında lale, Allah lafzının anagramıdır. Aynı zamanda, Allah, hilal ve lâle kelimeleri ebced hesabıyla 66 sayı değerini verir. Bu nedenlerle lâleye tasavvufta farklı bir kutsiyet atfedilir.
Tasavvufi düşünceye göre lale, bir tek tohumdan yalnızca bir dal ve çiçek verdiği için Allah'ın birliğini temsil eder. Camiye de benzetilen lale, bu teşbihe göre ortası kubbeye, iki tarafındaki yapraklar ise minare gibidir.
Bulunmaz bencileyin bagrı yanık lâleden gayrı
Yüzüme su seper bir kimse yoktur jâleden gayrı
Şemsi Ağa
Lale motifi çinide sıklıkla kullanıldı. Bursa Şehzade Mustafa türbesinde, Rüstem Paşa Camii, Ramazan Efendi Camii, Kula Kurşunlu Camii yapılarında lâle motifi örnekleri taşıyan çiniler bulunur. Rüstem Paşa Camisi'ndeki çinilerde 41 adet lale çeşidi bulunur.
II. Süleyman'ın, Yavuz Sultan Selim, III. Murat'ın yalnızca lâle motifi kullanılmış kaftanları vardır. Ters laleye, savaşa giderken kullanılan tuğlu mızrağa benzemesi, padişahın kavuğuna taktığı sorguçları ve tuğları çağrıştırması nedeniyle Osmanlı'da "tuğ-ı şahi" de denildi.