Arama
Mimari eserlerin dayanıklılığını ve aydınlığını sağlayan tonozlar
Mimaride tonoz olarak adlandırılan yapı, tavan oluşturulan; tuğla ya da taş bloklar kullanılarak yapılan ve büyük alanların üzerini çatıyla kapatmayı mümkün kılan taş kemerlerdir. İlk kez Romalılar tarafından kullanılan bu yapılar, Müslümanların elinde mükemmel forma ulaşmış; İslam coğrafyalarındaki eserlerin yanı sıra Avrupa'daki eserlerin inşasında da kullanılmıştır. Günümüze ulaşan en mükemmel örnekleri ise İspanya'da Kurtuba Camii'nde ve Granada'daki Elhamra Sarayı'nda bulunur.
Bu barış ve hoşgörü döneminde sanat gelişmiştir. Bu kadar sakin olmayan başka dönemlerde, Bab-ı Merdum dâhil olmak üzere Toledo camilerinin ele geçirilmesi sayesinde Avrupalı sanatçılar ve mimarlar çok şey öğrenmiştir.
Özellikle İspanya Hristiyanlarının eline geçmesi sonrasında, bu şehirle yakın ilişkiler içerisinde olan Fransızlar şehirdeki mimariden fazlasıyla istifade etmiştir.
İslam uygarlığında mimarlık hakkında bilinmesi gereken gerçekler
10. yüzyılda İran'da geliştirilen bu fikir, 1038 ve 1327 yılları arasında İran ve Türkiye'de hüküm süren Selçuklular tarafından geniş bir alana yayıldı.
11. yüzyılın sonuna gelindiğinde, mukarnas İslam dünyası genelinde kullanılan bir mimari unsur haline gelmişti.
Abencerages Salonu'ndaki bu petek mukarnas, birbirine kenetlenmiş eşkenar dörtgen şekilli çok sayıda küçük tromptan oluşan sekiz uçlu yıldız şeklinde düzenlenmiş olup peteğe benzeyen hücreler şeklinde duvarlarda çıkıntı oluşturur. Bu mukarnaslar, müminlere cennette vaat edilen balı sembolize eder.
Ayrıca yıldızın her bir tarafı için iki tane olmak üzere toplam 16 pencereli olarak tasarlandığından içeriye muazzam miktarda ışık girer. Bütün unsurlar sayesinde Elhamra Sarayı'nda ona ulaşmak için çaba gösterenlere vaat edilen cennet ve onun sonsuzluğu ile ilgili bir vizyon yaratılmıştır.
Medrese, kervansaray ve türbelerde üst örtü bağlamında fazlaca bir değişim görülmezken köklü değişme temel ibadet yapıları olan camilerde ortaya çıkmaktadır.
Selçuklu ve Beylikler dönemleri boyunca enlemesine gelişen ibadet mekânlarında bölünmüş uzun hacimler tonozla örtülmüştür.
Tonozlar daha çok ana binanın dışındaki uzun mekânlara, son cemaat yerine ya da avlu revaklarına doğru kenara çekilmiştir. Osmanlı mimarisinde yaygın biçimde arasta ve kapalı çarşıları örten tonoz, sokak işlevi gören alt geçitlerle bunun üzerine inşa edilen çeşitli hacimleri taşıdığından en akılcı çözümlerle uygulanmıştır.
İstanbul'da klasik Osmanlı eserlerinin son örneklerinden sayılan Eminönü Yenicami Külliyesi'nde hünkâr kasrı altındaki tonozlu geçişle Hekimoğlu Ali Paşa Külliyesi'ndeki kütüphane altındaki tonozlu geçiş dikkat çekici örneklerdir.