Arama
Osmanlı'nın salgın hastalıklarla mücadele için kurduğu hayır eseri: Gureba Hastanesi
Gureba Hastanesi, Bezmiâlem Sultan'ın bulaşıcı hastalıklarla mücadele edilmesi için yaptırdığı ve asırlardır hizmetine devam eden hayır eseriydi. Bütün masrafları Valide Sultan tarafından karşılanan hastanede yoksul ve garip Müslümanlar ücretsiz tedavi edilirdi. Peki burada hangi hastalıklarla mücadele edildi? Hastanenin misyonu neydi? Gelin, yoksul halkın umudu Gureba Hastanesi'ne yakından bakalım.
📌II. Mahmut döneminde payitahtı sarsan birçok salgın yaşandı. Özellikle 1811-1813 yıllarındaki veba salgını, şehri adeta esir altına aldı. Öyle ki günde ölü sayısı iki bin civarına kadar çıkmıştı.
📌Zaman zaman patlak veren veba salgının yanı sıra kolera da görülüyordu. Bu felaketlere şahitlik eden Bezmiâlem Sultan, oğlu Abdülmecid'in padişahlığı döneminde şahsi geliriyle şehirdeki halk için çeşmeler, sıbyan mektepleri, fakir fukuralara halkın yararlanabileceği hayır eserleri yaptırdı.
(x) Osmanlı'da yayılan kolera salgınına karşı alınan tedbirler
📌19. yüzyılda İstanbul'u derinden sarsan bulaşıcı hastalıklarla yeterli mücadele edilemedi. Veba salgını ve ilk kolera salgınında sokaklarda ölenlerin etkisiyle Bezmialem Valide Sultan, yoksul Müslümanlar için bir hastane açmaya karar verdi.
Vakıf Gureba, Gurebâ-yi Müslimîn gibi çeşitli isimlerle de anılan hastanenin bugünkü resmî adı Bezmiâlem Vâlide Sultan Vakıf Gureba Hastahanesi'dir.
📌 Bezmiâlem Valide Sultan'ın hastaneyi yaptırmasıyla ilgili rivayetlerden biri de gördüğü rüyaydı. Buna göre rüyası "Öyle bir hayır işleyeceksin ki dünya durdukça 200 erkek senden hayır ile bahsedecek" diye yorumlanınca 200 yataklı bir hastane inşa ettirmeye karar verdi.
(x) 3 hükümdarın yaptırdığı 3 hastane
📌 Bir diğer rivayete göre ise Bezmiâlem Valide Sultan, halka arasında dolaşırken bir hasta ile karşılaştı. Yatarak tedavi edilmesi gereken bu kişi için Cerrahbaşı Halil Efendi güçlükle hastane buldu. Bunun üzerine Valide Sultan, yoksul halk için bir hastane yaptırmaya karar verdi.
📌Hastanenin bütün masrafları Valide Sultan tarafından karşılandı. Bina inşasında insanların salgın hastalıklardan etkilenmemesi gayesiyle, şehrin dışında yer alan oldukça havadar olan Yenibahçe çayırının arkasındaki arsa tercih edildi ve zamanına göre modern bir anlayışla inşa edilen edildi.
📌Gureba Hastanesi diğer adıyla Gureba-i Müslimin, dârüşşifâ geleneği içinde bu adla anılan ilk sağlık kuruluşuydu. Ayrıca Tanzimat döneminden sonra Müslümanlar için inşa edilen ilk vakıf hastanesiydi.
📌 Vakıf Gureba Hastanesi, halk için kurulan, modern manada Batı tarzı ilk hastaneydi. Halka, ihtiyaç sahiplerine, karşılıksız hizmet sunmak üzere kuruldu.
📌Vakıf dârüşşifâlar geleneği içinde "hastane" ifadesi ilk defa burada kullanılmaya başlandı.
📌 1845 yılında yapımı tamamlanan hastane döneminde İstanbul'un en büyük kamu hastanesiydi. Yaklaşık 300 kişilik kapasitesi vardı.
Bezmiâlem Valide Sultan'ın 1840-1851 tarihleri arasında hazırlanmış 14 vakfiyesinden biri hastaneye aitti.
📌Valide Sultan, inşası 1845'te tamamlanıp 1847'de faaliyete giren hastanenin halka karşılıksız hizmet vermesi için oluşturduğu gelir getiren vakıf mallarının çalışma ve işletme şartlarını belirttiği resmi vakfiyeler düzenlettirdi.
📌 Hastaneye oldukça önem veren Bezmialem Sultan, vakıf gelirlerinin yetmediği takdirde vakfettiği bütün malların bu hastanenin ihtiyaçları için karşılanması şartını da ilave ettirdi.
📌 Buna göre; hastane ile bitişiğinde bulunan cami, hastanenin önündeki çeşme, bir kârgir hamam, dokuz dükkân ve bunlara bağlı olan üç masura akar tatlı su, cami arkasında bulunan ağaç dikili bahçe evkaf-ı mazbute olmak üzere vakfedildi.
📌Geliri hastaneye vakfedilmiş önemli emlâk arasında Terkos Gölü ve etrafındaki mera, dükkan ve tarlalar bulunuyordu.
📌 Oğlu Sultan Abdülmecid, hastane masrafı için 1847 yılının Mart ayından itibaren her yıl Maliye Hazinesi'nden 1.000 kuruş verilmesini irade buyurdu.
📌Gureba Hastanesi'nin kadrosu Hekimbaşı İsmail Paşa ile Bezmiâlem Valide Sultan'ın kethüdası ve Darphane Nazırı Tahir Efendi tarafından belirlendi.
➡Hastane Nazırı, Tahir Efendi'ydi. Görevleri ise şunlardı: Hastanede çalışacakların sayısını hasta mevcuduna göre beyhude masraf olmaması için azaltıp çoğaltmak, yapılan bütün tayinleri kayda geçirmek, erzak, et, ekmek, odun-kömür, çamaşır ve bunun gibi temel ihtiyaç malzemelerini satın almak, hastaneye başvuran hastaların fişleri ile ilgilenmekti.
📌 Hastanenin ilk kadrosu müdür, birinci ve ikinci tabip, birinci ve ikinci cerrah, birinci ve ikinci eczacı, sülükçü, havanzen, iki kâtip, maaş memuru, vekilharç, dört aşçı, başhademe ile otuz hademe, berber ve iki kapıcıdan oluşurdu. 1905 yılına gelindiğinde ise kayıtlarda 108 görevli olduğu görülür.