Sanatımızın yüzyıllar öncesindeki 5 hayvan motifi

Aslan motifi, bayraklardan kişisel eşyalara, süslemelerden mimari yapı elemanlarına kadar geniş bir perspektifte yer almış, dosta güven düşmana korku salmak için de kullanılmış olan bir motiftir. Güç, kuvvet, cesaret, asalet, aristokrasi simgesi olan ormanın kralını sembolize eden aslan motifi, imparatorların kartalla birlikte en çok kullandıkları simgesel motif olmuştur. Bugün bile birçok ülkenin bayrağında aslan sembolünü görmek mümkündür. Roma ve Osmanlı İmparatorlukları, aslan sembolünü kullanan en bilinen devletlerdendir. İstanbul için gördüğümüz ilk aslan bezemeli örnek, Bizans dönemime ait mozaiklerde karşımıza çıkar. Bu mozaikler, bugün Sultan Ahmed Camii çarşısının yapıldığı M.S. 450-650 yıllarından kalma büyük sarayın yer aldığı meydanda ortaya çıkarılmıştır ve bugün İstanbul Mozaik Müzesi'nde sergilenmektedir. Aslan başı bulunan seramikler, uzmanlarınca 12. Yüzyıla tarihlendirilmektedir. Örneğin; İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde, envanter no. 7393'te yer alan seramik kasedeki aslan figürlü desen gibi… 15. yüzyıla ait olduğu düşünülen Siyah Kalem, Baba Nakkaş gibi birçok sanatçının eserlerinin yer aldığı Fatih Albümü'nün içinde aslan bazen tek başına, bazen de minyatürlerin içinde karşımıza çıkar. 16. Yüzyılda sarayın başnakkaşı olan Şahkulu, tezhib sanatında sazyolu ekolünü oluşturmuştur. Bu ekoldeki önemli motiflerden biri de aslandır. Aslan bu eserlerde bazen bir ormanı andırmanı kompozisyonlarda, bazen de hayvanlarla mücadele ederken resmedilmiştir. 16. Yüzyıl çini tabaklarında da aslan motifinin yer aldığı örnekler vardır. Minyatür sanatında ise sık sık kullanılan aslan, Falname adlı eserde burç olarak karşımıza çıkar. Geç dönem sanatımızın önemli yapılarında olan Dolmabahçe Sarayı Camlı Köşk tavanlarında da resmedilmiş aslan motifleri mevcuttur. Geyik kelimesi, Divanü Lügati't- Türk'te, ''ıwık'' olarak geçmektedir. Bu kelime ayrıca ''keyik'' biçiminde yaban hayvanı, av hayvanı ve av karşılığı olarak kullanılmıştır. Geyik, Orta Asya kültüründe ve dini yaklaşımında önemli bir yer tutar. Önemli eşyaları, hatta yakınları ile birlikte gömülen Hunlara ait arkeolojik mezar kazılarında geyik motifli kullanım eşyaları bulunmuştur. Anadolu'da da mezar çevrelerinde geyik boynuzlarının bulunması aynı mantıkla düşünüldüğünü göstermektedir. Afyonkarahisar'da bulunan Merdik Sultan Türbesi'ni bu duruma örnek olarak gösterebiliriz. Sanatımızda, kütüphanelerimizde yer alan birbirinden değerli eserlerde geyikli motifine rastlarız. TSMK, H.1703 numaralı Falname adlı eserin 8b sayfasında, H.2153 numaralı sazyolu ekolünde yapılmış olan eserin 57b sayfasında, TİEM, T.1966'daki cilt kabında olduğu gibi birçok eserde geyik motifi kullanılmıştır. Deri üzerinde nakşedilmiş geyik motifli kitap kapıları da bir dönem uygulanmıştır. Sultanahmet Meydanı'nda yer alan eski Bizans sarayının yerinde bulunan Mozaik Müzesi içinde, geyiğin boynuna dolanmış yılan motifi uygulamış mozaik parçası sergilenmektedir. Bu Bizans mozaiği, aslında İstanbul'un çok eski zamanlarda bu motifle tanıştığına güzel bir örnektir. Türk Hayvan Takvimi'nde aylardan birinin sembolü tavşandır. Erken dönem Türk mitolojisinde beyaz tavşan gök unsurlarına, siyah tavşan yer unsurlarına ait olmuştur. Orta Asya'da zorlu yaşam koşullarında sarık çevresine kurt, tilki gibi hayvanların yanı sıra tavşan derisi de sarılmıştır. Tavşan av hayvanı olması sebebi ile aynı zamanda uğurlu sayılmıştır. İslamiyet sonrası Türk toplumları, ister istemez eski inanış biçimlerinden gelen pek çok âdeti yaşatmışlardır. Tavşana yüklenen anlam da bolluk ve iyi şans olmuştur. Bugün bile küçük sandıklar içerisinde niyet çeken tavşanlara rastlanmak mümkündür. Tavşanın kurnazlık ve iyi şansın sembolü olduğuna işaret eden güzel bir hikâye de Kelile ve Dimne'de yer alır. İlk tavşan bezemeli örnek, Bizans dönemine ait mozaiklerde karşımıza çıkar. Bu mozaikler M.S. 450-650 yıllarından kalma Sultanahmet'teki Büyük Saray'ın yerine yapılmış İstanbul Mozaik Müzesi'nde sergilenmektedir. Çini ve cilt sanatımızda da tavşan motifinin kullanıldığı çalışmalar mevcuttur. Minyatür sanatında hayvan motifleri sembolleriyle ele alınarak anlatılan konunun güçlenmesini ve desteklenmesini sağlamıştır. Yunuslar su içindeki süratleri, sevimli yüz ifadeleri ve çeviklikleriyle antik çağlardan beri insanların kutsiyet yüklediği hayvanlardan biridir. Denizcileri kurtaran hayvan olması ve öğrenme yeteneği, bu kabiliyetli hayvanın mitolojiden masallara kadar her alanda yer almasına sebep olmuştur. Yunan mitolojisinde tüm balıkların, gemilerin mallarını yağmalayan korsanlar olduğuna ve tanrılarından aldıkları buyrukla insanları bir daha korkutacak işler yapmayacağına aldıkları buyrukla insanları bir daha korkutacak işler yapmayacağına inanılmaktadır. Yunus, Bizans İmparatorluğu'nda kullanılan motiflerden biri olmakla birlikte, İstanbul'da yunus balığı ile ilgili bezeme örneklerinin nadir olduğu malumdur. Yunus balığı, Ayasofya Müzesi'ndeki imparator kapısının üzerinde mermerden yapılmış bir yüzey süslemesi olarak uygulanmıştır. Yunus isminin kültürümüz için bir başka önemi de Kur'an-ı Kerim'de yer alan Yunus suresinden gelmektedir. Sure 109 ayetten müteşekkildir. Surede temel konu olarak Allah'ın rahmetinin gazabına üstün olduğu vurgulanmaktadır. Yunus, Nuh ve Musa peygamberler ile bunların kavimlerinin başına gelenlerden çıkarılan derslere yer verilmektedir. Sure, adını içindeki Hz. Yunus'un kıssasından almıştır. Bir zamanlar hangimizin evinde, bir vazo içinde tavus kuşunun o ihtişamlı kuyruğundan en azından bir tanesi yoktu ki… Uzun yaşamın, ölümsüzlüğün simgesi ve cennet kuşlarından olan tavus kuşunun tüylerinin, bulunduğu mekâna uğur, bereket, bolluk getireceği inancıyla evlerde bulundurulması adettendir. Sülüngiller, ailesine ait olan tavus kuşu, olağanüstü kuyruğu ve parlak renkleri ile göz alıcı bir fedilen asalet, güzellik, zenginlik ve soyluluğa işaret eder. Tavus kuşu hemen hemen her dini inanışta yer almaktadır. Doğu sanatının tavus kuşu konusunda Batı sanatından etkilendiği aşikârdır. Tüyler iktidarın, gücün simgesi olmakla beraber, tavus kuşunun cennette yer alması ve bulunduğu mekânı cennet bahçesine çevireceği inancı, bu tüylerin evlerde bulundurulmasına sebep olmuştur. Doğu felsefesinde bu yaklaşım varken, Batı felsefesinde de yıldızlar ile simgelenen bir yaklaşım görülmüştür. Sanatımızda çini, minyatür, katı ve tezhibli eserlerde karşımıza çıkan tavus kuşu motifinin Paris Louvre Müzesi'nde sergilenen Bizans dönemine ait örnekleri mevcuttur. Topkapı Sarayı Müzesi ikinci kapısının girişinde sağ tarafta sergilenen bir mermer üzerinde de stilize tavus kuşu motifi yer alır. En belirgin ve çarpıcı örneği ise bugün Arkeoloji Müzesi bahçesinde yer alan ve Osmanlı'nın ilk sarayı olan Çinili Köşk'te karşımıza çıkan örnektir. 17. yüzyıla ait Mundy Albümü'nde de katı' ile yapılmış tavus kuşu, sazyolu yaprağı ile birlikte yer almıştır. Kaynak: İstanbul'un 100 motifi, Kültür A.Ş

Sanatımızın yüzyıllar öncesindeki 5 hayvan motifi

Su içindeki süratleri ve çeviklikleriyle yunusların, denizcileri kurtaran hayvanlar olduğunu biliyor muydunuz? Peki, Yunus isminin Kur'an-ı Kerim'de yer alan Yunus suresinden geldiğini? Sizler için sanatımızın yüzyıllar öncesindeki 5 hayvan motifini derledik.

Mersin'de "Bolkarlar'dan Toroslar'a Desenlerin Sırrı" temalı defile düzenlendi

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

"Uluslararası Ankara Caz Festivali" Kerem Görsev Trio konseri ile başladı

İsmet Özel'in Taşları Yemek Yasak kitabından düşündürücü satırlar

Ekrem Demirli'nin ufuk açıcı cümleleri

Rahman’ın has kulları

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Filistin'deki zulme karşı Müslüman tavrı nasıl olmalı - PODCAST

Uygur Türklerinin kaderini değiştiren 48 madde

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Merhametten ve empatiden uzak Çocuk Hakları Günü!

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Haris el-Muhâsibi'den Hakk'ı Arayanlara Nasihatler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

Osmanlı'nın Balkanlar'daki 5 eseri

Hz. Hafsa'nın (ranha) hiç kapanmayan penceresi

İslam mimarisinin çekirdek kavramı: Mekan

Avrupa'nın acımasız yüzü

Uygur Türklerinin kaderini değiştiren 48 madde

Hayatı ve fikirleriyle Yazıcızadeler

Arama

Sanatımızın yüzyıllar öncesindeki 5 hayvan motifi

Su içindeki süratleri ve çeviklikleriyle yunusların, denizcileri kurtaran hayvanlar olduğunu biliyor muydunuz? Peki, Yunus isminin Kur'an-ı Kerim'de yer alan Yunus suresinden geldiğini? Sizler için sanatımızın yüzyıllar öncesindeki 5 hayvan motifini derledik.