Arama
Sanatımızın yüzyıllar öncesindeki 5 hayvan motifi
Su içindeki süratleri ve çeviklikleriyle yunusların, denizcileri kurtaran hayvanlar olduğunu biliyor muydunuz? Peki, Yunus isminin Kur'an-ı Kerim'de yer alan Yunus suresinden geldiğini? Sizler için sanatımızın yüzyıllar öncesindeki 5 hayvan motifini derledik.
Yunuslar su içindeki süratleri, sevimli yüz ifadeleri ve çeviklikleriyle antik çağlardan beri insanların kutsiyet yüklediği hayvanlardan biridir. Denizcileri kurtaran hayvan olması ve öğrenme yeteneği, bu kabiliyetli hayvanın mitolojiden masallara kadar her alanda yer almasına sebep olmuştur.
Yunan mitolojisinde tüm balıkların, gemilerin mallarını yağmalayan korsanlar olduğuna ve tanrılarından aldıkları buyrukla insanları bir daha korkutacak işler yapmayacağına aldıkları buyrukla insanları bir daha korkutacak işler yapmayacağına inanılmaktadır. Yunus, Bizans İmparatorluğu'nda kullanılan motiflerden biri olmakla birlikte, İstanbul'da yunus balığı ile ilgili bezeme örneklerinin nadir olduğu malumdur. Yunus balığı, Ayasofya Müzesi'ndeki imparator kapısının üzerinde mermerden yapılmış bir yüzey süslemesi olarak uygulanmıştır.
Yunus isminin kültürümüz için bir başka önemi de Kur'an-ı Kerim'de yer alan Yunus suresinden gelmektedir. Sure 109 ayetten müteşekkildir. Surede temel konu olarak Allah'ın rahmetinin gazabına üstün olduğu vurgulanmaktadır. Yunus, Nuh ve Musa peygamberler ile bunların kavimlerinin başına gelenlerden çıkarılan derslere yer verilmektedir. Sure, adını içindeki Hz. Yunus'un kıssasından almıştır.
Bir zamanlar hangimizin evinde, bir vazo içinde tavus kuşunun o ihtişamlı kuyruğundan en azından bir tanesi yoktu ki… Uzun yaşamın, ölümsüzlüğün simgesi ve cennet kuşlarından olan tavus kuşunun tüylerinin, bulunduğu mekâna uğur, bereket, bolluk getireceği inancıyla evlerde bulundurulması adettendir. Sülüngiller, ailesine ait olan tavus kuşu, olağanüstü kuyruğu ve parlak renkleri ile göz alıcı bir fedilen asalet, güzellik, zenginlik ve soyluluğa işaret eder. Tavus kuşu hemen hemen her dini inanışta yer almaktadır.
Doğu sanatının tavus kuşu konusunda Batı sanatından etkilendiği aşikârdır. Tüyler iktidarın, gücün simgesi olmakla beraber, tavus kuşunun cennette yer alması ve bulunduğu mekânı cennet bahçesine çevireceği inancı, bu tüylerin evlerde bulundurulmasına sebep olmuştur. Doğu felsefesinde bu yaklaşım varken, Batı felsefesinde de yıldızlar ile simgelenen bir yaklaşım görülmüştür.
Sanatımızda çini, minyatür, katı ve tezhibli eserlerde karşımıza çıkan tavus kuşu motifinin Paris Louvre Müzesi'nde sergilenen Bizans dönemine ait örnekleri mevcuttur. Topkapı Sarayı Müzesi ikinci kapısının girişinde sağ tarafta sergilenen bir mermer üzerinde de stilize tavus kuşu motifi yer alır. En belirgin ve çarpıcı örneği ise bugün Arkeoloji Müzesi bahçesinde yer alan ve Osmanlı'nın ilk sarayı olan Çinili Köşk'te karşımıza çıkan örnektir. 17. yüzyıla ait Mundy Albümü'nde de katı' ile yapılmış tavus kuşu, sazyolu yaprağı ile birlikte yer almıştır.
Kaynak: İstanbul'un 100 motifi, Kültür A.Ş