Arama
Osmanlı saray çalgısı santurun tarihteki serüveni
Osmanlı sarayında on altıncı yüzyıldan itibaren kullanılmaya başlanan santur, kanuna benzese de bir sehpanın üzerine konularak çalınır. Yirminci yüzyılın başında yapısından kaynaklı zorluk nedeniyle yerini uda bırakmasıyla unutulmasının ardından, sokak müzisyenlerin aracılığıyla yeniden tanınırlığı artan santurun, tarihteki serüvenini derledik.
Santurun perdeleri kanun kadar zengin değildir. Sesi incedir. Ses alanı 3 sekizli kadardır. Vaktiyle kanuna tercih edilen bu sazı, unutulmak üzereyken Santuri Ethem Efendi onu yeniden rağbete kavuşturmuş, Ziya Santur da 1947'de bu sazın metodunu yazmıştır.
Ali Mustafa Efendi'nin Mevâidü'n-nefâis fî kavâidi'l-mecâlis adlı eserinde santurdan söz etmesine rağmen 16. yüzyıl Osmanlı minyatürlerinde santura rastlanmaması dikkat çekicidir. Evliya Çelebi 'Seyahatnamesi'nde santurdan da söz eder. Yine Levnî'nin Surnâme-i Vehbî için yaptığı birçok minyatürde de santura rastlanır.
Santur Türkiye'de tokmak veya zahme, İran'da mezrab adıyla anılan ve her iki elin ilk üç parmağıyla tutulan, şekli ülkeden ülkeye değişen ahşap iki çubuğun eşiğe yakın bölgede tellere vurulması suretiyle çalınır. Susturucusu olmayan santurlarda her tel sempatiyle diğer telleri titreştirir.
Bazı icracılar vuruşu yumuşatmak için tokmağın ucuna keçe sarar. Aynı sonuç bazı ülkelerde tellerin üzerine bir bez konarak elde edilir.
Bugünkü İran santuru 19. yüzyıl Osmanlı santurundan farklıdır. Taban açıları oldukça dar olan modern İran santurunda sol taraftaki hareketli eşiklerin üstünden geçen teller çeliktir ve çelik tellerin hepsi aynı kalınlıktadır.
