Arama
Modern zamandaki 'tüketici birey' hastalığı: Oniomania
Yaşadığımız zamanın belki de biraz gerisine baktığımızda alışverişin zahmetli bir iş olduğunu hatırlayabiliriz. Basit bir kazağın bile her yerde bulunmadığı, her üründen belli sayıda üretildiği dönemler… Bir ayakkabı için dükkan dükkan gezilirdi. "Seneye de giyer" diyen ebeveynler kaç kuşağı o kıyafetlerle büyüttü. Şimdi ise bırakın mağaza mağaza gezmeyi bir tık ile tüm ürünler elinizin altında. Yalnızlığın, değersizliğin, kıdem ve erdemin giyim kuşamdan anlaşılacağı maddi bir hayata geçiş yaptık. "Oniomania" adı verilen alışveriş hastalığı nedir, tedavisi var mıdır? Sizler için derledik.
Modern zamanlarda ulus aşırı şirketlerin, dev ekonomik oluşumların amacı bireyi bir "tüketici birey" haline getirmek. Sürekli yeni ürün modelleri çıkararak, sürekli bir satın alma yarışını "prestij" ve "özdeğer" belirtisi gibi lanse ederek daha çok tükettirmeye, böylece daha çok satmaya ve daha çok kazanmaya çalışmaktadırlar.
Kompulsif satın almanın nedenini açıklamaya çalışan psikodinamik yaklaşımlar daha çok bu davranışın bir anksiyete (sıkıntı, bunaltı) dışavurumu olabileceği, düşük özgüven ve özsaygı ile ilişkili olabileceği ve alışverişin stresi azaltmanın bir yolu olarak kullanılması mekanizmaları üzerinde durmaktadırlar.
Değersizlik, yalnızlık, öfke, engellenme ve sinirlilik gibi negatif duygular alışveriş hastalığına sebep olabiliyor. Bazı kişiler alışveriş yaparak kendilerini değerli ve güçlü hissederler. Kişi, satın aldıklarının kendisine değer katacağına ve güçlülük hissi vereceğine inanır. Ancak istediği şeyleri aldığında, ilk anki haz hariç hayal ettiği hissi yakalayamaz ve değersizlik hissi bu kez daha da yoğun olarak geri döner. Bu durum bir kısır döngüye dönüşür. Kişi o ilk anki hazzın geri gelebilmesi için giderek artan bir şekilde alışveriş yapmaya devam eder. Sonra da alışveriş yaptıkları için suçluluk duyarlar. Ancak alışveriş krizini yenemezler, daima satın alma güdüsü duyarlar.
Ne yazık ki insanların azımsanmayacak bir kısmı da "olduğu" ile değil "sahip olduğu ile" kendisini ölçecek kadar bunu içselleştirebilmektedir. "En çok tüketen en güçlüdür" olabilmektedir. "Satın alma" ve 'Tüketme'nin bu tarihsel ve kültürel boyutunun ötesinde bir de bireysel bir patoloji olarak yaşanan satın alma işlevinden söz edebiliriz. Bu iki durum aslında zaman zaman iç içe geçerek birbirini etkilese de farklı değerlendirilmelidir.
Çocuklarıyla sağlıklı ve doyurucu ilişki kuramayan Sosyo-ekonomik düzeyi yüksek ebeveynlerin iletişimlerindeki bu eksikliği, onlara bir şeyler satın alarak tamamlamaya çalışmaları da çocuklarda gelecekte alışveriş hastalığının çıkmasına neden olur. Çocuklar da her istediklerine sahip olmak istedikleri için sürekli olarak onlara bir şeyler satın almak, çocuğu mutlu etme veya eksik iletişimi tamamlama yolu olarak görülmemelidir.
Diğer "Dürtü kontrol bozukluğu" türlerinde olduğu gibi kompulsif satın almada da depresyon, obsesif kompulsif bozukluk gibi bazı psikiyatrik hastalıklar sık olarak birlikte görülebilir. Psikiyatrik bir diğer hastalık olan "mani" (aşırı hareketlilik, aşırı neşe, aşırı para harcama gibi belirtilerle seyreder) hastalığında da gerekli gereksiz çok para harcama, çok fazla alışveriş yapılabilir. Kişinin zaten bu aşırı alışverişi açıklayabilecek "mani" gibi bir hastalığı varsa artık bir kompulsif satın alma probleminden söz edemeyiz.