Arama
12 maddede Osmanlı kültüründe astronomi
Osmanlı'da önemli bir meslek dalı olan müneccimlerin yıldızları inceleyip 'Ahkam Takvimi'ni hazırladığını biliyor muydunuz? Ya da fal işleriyle ilgilenmeyen bu kişilerin, dini günleri ve namaz vakitlerini belirlemek gibi mühim görevleri olduğunu? Sizler için, mazisi neredeyse insanoğlu tarihi kadar eski olan astronominin Osmanlı'daki yansımalarını derledik.
1570'li yıllarla birlikte ünlü gözlemci Takiyüddin, bir gözlemevi açmak istedi. Vezir Sokullu Mehmet Paşa ve Hoca Saadettin desteğiyle III. Murat ikna eder. İstanbul'da 1577 yılında kuyruklu yıldızı gözlemleyip bununla ilgili III. Murat'a iyi şeyler alacağına dair açıklamalar yapmasıyla hayatının en büyük hatasını yapar. Bu açıklamanın tersine İstanbul'da veba salgınının başlamasıyla padişahın ve halkın Takiyüddin'e dolayısıyla gözlemevine olan inancı sarsılır. Böylece halk, gözlemevinin felaket getirdiğini düşünür ve dönemin Şeyhülislamı olan Ahmed Şemseddin Efendi, III. Murat'a gözlem yapmanın uğursuzluk getireceğini, bunu yapmaya cüret eden kişinin ise sonunun ne olacağının bilinmeyeceğini, hatta bir memlekette horoskop hazırlanırsa devletin binalarının zelzele ile yıkılacağını söyler ve üç yıllık kısa bir macerası biter.
17. yüzyılda yaşayan Hüseyin Efendi, 1640'ta yaptığı ''Ahkâm Takvimi'' ile dördüncü Murad'ın ve Sultan İbrahim'in öleceğini doğru tahmin edince Osmanlıda meşhur oldu. Fakat 1650 yılında çıkardığı takvim Hüseyin Efendi'nin sonu oldu. Yıldızların hareketinde "Vefat-ı Mehmed" ifadesini öngörür ve o sene içerisinde Dördüncü Mehmed'in öleceğini, yerini bir başkasının alacağını söyler.
Hüseyin Efendi'nin şöhreti nedeniyle ona cephe almış kişiler, bu kehanetin tutmaması üzerine Dördüncü Mehmed'i etkileyerek Hüseyin Efendi'nin sürgüne gönderilmesini sağlar. Hüseyin Efendi kendi yıldız haritasına bakarak ölümünü görür kaçmaya karar verir fakat hakkında idam kararı çıkartılarak öldürülür.
Osmanlının ikinci müneccimi olan Yakub Efendi, İbnu'l-Arabî'nin yazdığı Şecere-i Kübra adlı eserinde III. Mustafa'nın lakabının Sultanların Yıldızı, III. Selim'inkinin ise Yıldızın Süsü şeklinde geçtiğini söyledikten sonra şu ilginç ayrıntıyı aktarır: III. Mustafa bu işarete binaen oğlu III. Selim'in doğumuna özel bir önem vermiştir. Eserde Osmanlı Devleti ve padişahları hakkında önemli noktalar vardır. Örneğin Yavuz'un Şam'ı fethedeceği asırlar önce haber edilmiş ve Osmanlı Devleti'ne ait şifreli bilgilere de yer verilmiştir. II. Abdülhamid, yıkılış sebeplerinde kendi dönemini göstermesi ve devletin çöküşünden bahsetmesini sebep göstererek eserin basım ve satışını yasaklatır. Sebebi ise okuyanların devletin geleceğinden ümitlerini kesmelerine mani olmaktı.
Günümüzde astroloji adını verdiğimiz burç tahminlerine o dönemde "ilm-i tencim" ya da "ilm-i ahkam-ı nücum" adı verildi.
21 Mart – 20 Nisan HAMEL (Koç)
21 Nisan – 21 Mayıs SEVR (Boğa)
22 Mayıs – 22 Haziran CEVZA (İkizler)
23 Haziran – 22 Temmuz SERETAN (Yengeç)
23 Temmuz – 22 Ağustos ESED (Aslan)
23 Ağustos – 22 Eylül SÜMBÜLE (Başak)
23 Eylül – 22 Ekim MİZAN (Terazi)
23 Ekim – 21 Kasım AKREB (Akrep)
22 Kasım – 21 Aralık KAVS (Yay)
22 Aralık – 21 Ocak CEDY (Oğlak)
22 Ocak – 19 Şubat DELV (Kova)
20 Şubat – 20 Mart HÛT (Balık)